IMGp23 (6)

50 TOMASZ ZAUCHA

się dzięki (emu celem pielgrzymek”. Dołączenie czci obrazu do czci miejsca nastąpiło później i najlepiej oddają je słowa stanowiące konkluzję tekstu opowiada* jącego o historii obrazu leżajskiego: „Placuit Augustissimae Virgini Deiparae, Co-elonun Reginae non solum Lezayscensem locum praesentia sua, sed etiam imaginem consecrare et splendore coelesti circumvestire, ut tam locus quam imago miraculis claresceret”³⁶. Ponadto trzeba pamiętać, że Erazm Prezbiter namalował jeszcze drugi obraz Matki Boskiej, w typie Hodegetrii lub, jak określa to Metryka, „ad normam Częstochoviensis”, przeniesiony potem z kaplicy na miejscu objawień do kościoła parafialnego. Nie było widocznie całkiem jasne, który z owych dwu wizerunków powinien cieszyć się sławą cudownego, skoro Bożogrobcy wiedli o to spór z Bernardynami³⁷. Dopiero w 1.1633—34 Bernardyni leżajscy sprowadzili komisję biskupią, która, zbadawszy okoliczności niezwykłych zdarzeń, uznała wizerunek Matki Boskiej Śnieżnej pozostający w kościele bernardyńskim za słynący łaskami.

Przytoczone wiadomości świadczą jasno, że obraz Matki Boskiej Śnieżnej zdobiący do dziś bernardyńską bazylikę w Leżajsku nie od razu posiadał opinię cudownego i wcale nie jest pewne, czy mógł być traktowany tak jak inne prototypowe, acheiropoietyczne wizerunki, których jedynie ścisłe odwzorowanie mogło zapewnić choć część przypadającej im laski.

Namalowanie obrazu Matki Boskiej Chmielnickiej w słynnym sanktuarium leżajskim, miejscu licznych cudów, przez zakonnika bernardyna, sprawić musiało, że dzieło to miało specjalną wartość. Nie wiemy jednak, niestety, i chyba nigdy nie będziemy wiedzieć, kiedy dokładnie wykonano obraz dla Chmielnika i czy stało się to istotnie za sprawą ks. Tomasza. Jeżeli to on zamówił obraz i jeżeli on był także tym nieszczęsnym plebanem, który zginął z rąk Tatarów w 1624 r., to powstanie malowidła należałoby zamknąć w latach 1616-1624pomiędzy wzmianką w archiwaliach leżajskich a najazdem tatarskim, bliżej nawet tej drugiej daty ze względu na analogie do obrazu rzeszowskiego, który wykonano około roku 1627³*, oraz do dzieł leżajskich z lat 1628-1630. Zarówno jednakże osobę ks. Tomasza jako fundatora jak i zaproponowany czas i miejsce powstania wizerunku Matki Boskiej Chmielnickiej należy traktować ostrożnie, pamiętając, że żadnych niezbitych, źródłowych wiadomości w lej kwestii nie mamy. Podobnie jest zresztą z tożsamością malarza, czyli br. Szymona Hermanowicza, którego postać w przekazach archiwalnych rysuje się niezbyt jasno.

³⁵ Zbb. np. wygłoszone na miejscu objawień kazanie ks. lana Teologa, proboszcza leżajskiego, który „elevaiis manibos circumcirca locum ostendil flebiliąuc vocc dixit Hic est locus, qucm Christus Jesus Sanctissimae Ma tri elegii; haec est ab hac hora posessio B.V„ quam Ei reddimus; hnee est aren, quae in Dci honorem sanctificabitur”. Metryka Najłw. Panny cudownego miejsca leżajskiego, s. 362.

“ ArchM conventus Leżajscensls pars prima..., k. 37.

» Tamże, k. 37r. Zob. także Metryka NajSw. Panny cudownego miejsca leiajskiego, s. 364-365.

» Mb. w latach 1624-1629 budowano w Rzeszowie kościół Bernardynów z fundacji Mikołaja Spytka Ligęzy.

Jakkolwiek by było w istocie, musimy raz jeszcze powtórzyć, że obraz chmielnicki jest dziełem o dużej klasie artystycznej i wraz z innymi pracami tego samego twórcy, które możemy podziwiać w Rzeszowie i Leżajsku, stanowi niezwykle interesującą, jednorodną grupę, niewątpliwie wartą dalszych studiów.