konspekt (17)

wyprowadzać go ’z natury ludzkiej, ponieważ człowiek ma naturę wilczą, niebezpieczną niszczycielską i złą. Tym

niemniej stosuje pojęcie    ojmując je jako odkrywane przez rozum ogólne przepisy lub reguły,

zabraniające człowiekowi czynić to, co jest niszczące dla jego życia. Prawa natury chronią głównie życie usuwając przyczyny walki. Odejście od stanu natury i przejście do stanu państwowego jest rezultatem instynktu samozachowawczego: strach przed nagłą śmiercią jest mocniejszy aniżeli pragnienie władzy i bogactwa. Kierując się rozumem człowiek tworzy państwo, zyskując w ten sposób bezpieczeństwo.

Państwo jest instytucją najpotężniejszą i najważniejszą, ponieważ stoi na straży pokoju społecznego. Ogólne reguły dobra i sprawiedliwości istnieją jedynie w państwie. Etyczną ocenę czynów ludzkich formułujemy przez porównanie ich z regułami wyrażającymi wolę suwerena. Ale też do obowiązków władcy należy wydawanie tylko „dobrych” praw, to znaczy takich, którym przyświeca dobra wola. Na obywatelach ciąży obowiązek lojalności wobec władcy, złem byłoby wypowiedzenie mu posłuszeństwa tylko dlatego, że jakieś prawo jest dla nas ciężarem. W sytuacji powszechnego i permanentnego konfliktu interesów państwo jest jedyną siłą zdolną do ich rozstrzygania dla dobra ogółu. Istota państwa polega właśnie na zorganizowaniu władzy dla obrony pokoju i dla korzyści wszystkich. W konflikcie pomiędzy rodzącym się kapitalizmem i monarchią Hobbes stał po stronie rojalistów. Nie doceniał demokracji jako mechanizmu sprawowania władzy uważając, że suweren nie jest stroną umowy a prawa nie powstają w wyniku kompromisu. Wola władcy jest prawem a na jego straży, wobec egoizmu ludzkiego musi stać miecz. Jedynym usprawiedliwieniem buntu obywateli przeciw królowi było by zaniedbanie przez niego bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego wspólnoty politycznej.

Rene Descartes (Kartezjusz) ur. w 1596 r., zmarł w 1650 r. Początkowo uczęszczał do szkoły prowadzonej przez jezuitów, a następnie studiował prawo w Poitiers. Jako młody człowiek wiele podróżował, brał też udział jako ochotnik w wojnie trzydziestoletniej. Nie porzucał jednak swoich zainteresowań naukowych, a ostatnie dwadzieścia lat życia poświęcił nauce mieszkając w odosobnieniu w Holandii. Zajmował się głównie matematyką (był twórcą geometrii analitycznej wyrażającej przy pomocy liczb relacje i przedmioty geometryczne) i filozofią. Był bardzo samodzielnym, oryginalnym i wnikliwym myślicielem, krytycznie nastawionym do filozofii scholastycznej, co nie przeszkodziło mu nawiązać do filozofii Św. Augustyna w kwestii niepodważalności wiedzy o własnym istnieniu. Dokonał epistemologicznej reorientacji filozofii, jakkolwiek kwestie metafizyczne stanowią bardzo ważną część jego poglądów. Zapoczątkował w filozofii nowożytnej nurt dążący do wiedzy absolutnie pewnej, bezzałożeniowej. Ciesząc się autorytetem wybitnego myśliciela otrzymał od królowej szwedzkiej Krystyny propozycję uczenia jej filozofii, ale nie wytrzymał surowego klimatu, przeziębił się i wkrótce zmarł.

Pojmowanie filozofii. Przyczynę niezadawalającego stanu filozofii upatrywał w braku metody gwarantującej wiedzę doskonale uzasadnioną. Ideałem wiedzy była dla Kartezjusza matematyka formułująca teorie niezawodne, do których dochodziła wykorzystując metodę analizy. Ta metoda doprowadza do najprostszych składników poznania, ujmowanych w sposób jasny i wyraźny. Zaletą matematyki jest metoda analityczna oraz ilościowe ujmowanie zjawisk. Poznanie przyrody uważał za możliwe do ujęcia przy pomocy liczb, ponieważ wszelkie zmiany zachodzące w świecie miały charakter mechaniczny. Żywił przekonanie, że nie tylko zagadnienia fizyczne ale i metafizyczne można rozwiązać uprawiając filozofię na wzór matematyki. Wzorowana na matematyce metoda poznawcza charakteryzowała się analizą polegającą na rozbiorze złożonych zagadnień na najprostsze elementy, uznaniu za prawdziwe sądów oczywistych aby następnie wyprowadzić z nich wnioski przy pomocy dedukcji.

Sceptycyzm metodologiczny. Dostrzegając słabości ówczesnej filozofii, Kartezjusz szukał twierdzenia, które oparłoby się wszelkim wątpliwościom i mogłoby stanowić „archimedesowy punkt oparcia” dla dedukcyjnie

18