LastScan12 (7)

56 Relacja czlowiek-przyroda na przykładzie miasta

chodzi do świadomego zakładania parków miejskich¹, to jest „parku jako takiego”, parku bez zamku. Willa staje się częścią miasta, gdyż wraz ze zburzeniem murów i gospodarczym rozwojem przemysłowego miasta w XIX wieku jego granice stają się nieokreślone lub też miasto wchłania znajdujące się „na zewnątrz” wille. Odtąd powstają coraz to nowe pasma willi, w których mieszkańcy miasta próbują stworzyć sobie ąuasi--wiejskie mieszkanie.

Park i willa stały się stałymi elementami współczesnego miasta. Należy je interpretować jako faktyczne lub intencjonalne sprowadzenie przyrody do miasta. W mieście współczesnym, zwłaszcza jeśli powstało ono w wyniku świadomego planowania, istnieje jednocześnie tendencja przeciwna: tendencja do przeniesienia miasta w przyrodę. Tendencja ta wypływa przede wszystkim z racji higienicznych i ekologicznych. Związana jest ona jednak również z rozrostem miasta, tj. częściowo z trudnością w opanowaniu jego organizacji od wewnątrz, a częściowo z jego wnikaniem w otaczającą je przyrodę, czyli z urbanizacją krajobrazu. Strategia „miasta w przyrodzie” wypływa zatem zarówno z motywów higienicznych, jak i z potrzeby utrzymania jedności miasta jako miasta oraz zachowania przyrody w mieście.

[ Początki tego procesu sięgają końca XIX wieku 'i można je odnaleźć w koncepcjach Ebenezera Howarda ji w idei miasta-ogrodu. W naszym wieku XX, po mię-[dzynarodowej konferencji poświęconej współczesnej ar-'chitekturze, podczas której sformułowano ją w Karcie ateńskiej (1933), strategia ta stała się w pewnym sensie . doktryną nowoczesnego planowania miasta². Wedle i Karty ateńskiej nowoczesne miasto jest miastem, które nie leży, tak jak miasto klasyczne, w przyrodzie jako w swym zewnętrznym otoczeniu, lecz otoczenie to staje się niejako częścią miasta — samemu miastu nadaje się krajobrazowy podział. W Karcie ateńskiej zawarty jest postulat odsłonięcia lub pozostawienia w stanie nienaruszonym kształtów naturalnych, tj. biegu rzek, górskich zboczy, części lasu, nadbrzeży morskich. Zawarty jest tam również postulat tworzenia —jako istotnych części miasta — zielonych przestrzeni dla uprawiania sportu i dla wypoczynku. Strategia ta wyraża się w końcu w postulacie oddzielenia czterech głównych funkcji miasta: mieszkania, wypoczynku, komunikacji i pracy. Ma to zostać zrealizowane przez oddzielne rozmieszczenie tych funkcjonalnych przestrzeni w krajobrazie. Dzięki temu, że owe funkcjonalne przestrzenie zostają w sposób odseparowany rozmieszczone w przestrzeni, powstałyby w mieście ciągi zieleni.

Ideę tę mniej lub bardziej udanie zrealizowano w new towns i w „miastach satelitarnych". Elementami, które wniosły coś rzeczywiście nowego do rozwoju miasta w relacji do parku czy willi, są wieżowce i nowoczesne środki komunikacji, tj. samochód i środki szybkiego transportu lokalnego. Dzięki temu rozwojowi technicznemu możliwe stało się utrzymanie względnie zwartych miast lub części miasta, przez co mogły być one tak umieszczone w przyrodzie, że pozostała ona dla mieszkańców przestrzenią znajdującą się w pobliżu miejsca zamieszkania. Chodzi tu o to, aby ta sąsiadująca przestrzeń była przestrzenią wypoczynku, albo też przestrzenią całkiem prywatną lub służącą np. uprawie³. W rzeczywistości powiodło się to tylko tam, gdzie, jak np. w Szwecji, miasta satelitarne zostały umieszczone pośród lasu i wody. Przyroda otaczająca zespoły wie-

1

   Zob. katalog *... wo eine Jreye und gesunde Lujt athmet...-. Zur Entstehung und Bedeutung der Volksparke im Wedding. hrsg. von Bezirksamt Wedding von Berlin, Berlin 1988.

2

   Thilo Hilpert, Le Corbusier •Charta von Athen-. Texte und Doku-mente, Braunschweig 1984. Zob. też teksty dotyczące Karty ateńskiej w: Stadt. Kultur, Natur. Chancen zukunftger Lebensgestaltung. Berichl der Kommission •Architektur und Stddtebau■, erstellt im Auftrag der Landesregierung v. Baden-Wurltemberg, Stuttgart. Augnsl 1987.

3

Koncepcję tę można znaleźć w książce Die Stadt uon Morgen, Karl Otto (Hrsg.), Berlin 1959. Zob. Zwłaszcza projekt E. Kiihna ..Miasta--satelily w pobliżu metropolii".