LastScan9

z rozwojem poznawczym, a przede wszystkim z rozwojem intelektualnym, pozwalającym na spostrzeganie własnego życia w odległej perspektywie oraz w szerokim kontekście społecznym. Możliwość samodzielnego stawiania celów i podporządkowania im bieżących działań bywa często we wczesnym okresie dorastania zakłócana wskutek chwiejności emocjonalnej i ogólnego niezrównoważenia. Stąd tak często zapał dorastających bywa „słomiany” i ukierunkowane na cel działanie jest krótkotrwałe.

Inną właściwością okresu dorastania jest poszerzanie się działalności wskutek wchodzenia w nowe sytuacje i nowe środowiska społeczne, a także wskutek poznawania wciąż nowych obszarów wiedzy i wytworów człowieka.

Zmianie ulega także kierunek aktywności. Po zwracaniu się w okresie dzieciństwa do świata przyrodniczego i materialnego, w okresie dorastania następuje najpierw zwrot ku światu wewnętrznemu, następnie ku zagadnieniom społecznym (Conger, 1973).

Do innych właściwości działalności młodzieży należy dążenie do przeżyć wzruszających i pięknych. Młodzież zazwyczaj lubi ryzyko i tajemniczość, nastrój romantyzmu, pociąga ją nieokreśloność i nowość. Ale i pod tym względem występuje znaczne indywidualne zróżnicowanie.

Cechą wspólną aktywności większości dorastających jest intensywność ich działań, oddanie się jakiejś ulubionej czynności bez reszty, bez względu na zmęczenie i inne przeszkody. Intensywność działań łączy się z potrzebą czynu, a raczej wyczynu, z dążeniem do silnych wrażeń wzbudzających podziw innych. Przy braku możliwości zaspokojenia tej potrzeby w atrakcyjny, a zarazem społecznie aprobowany sposób, może dojść do czynów określanych jako chuligańskie, a nieraz i do czynów przestępczych.

W czasie wolnym od nauki dorastająca młodzież podejmuje różne formy aktywności indywidualnej i zbiorowej. W ostatnich latach ulubionym rodzajem rozrywki jest słuchanie tzw. muzyki młodzieżowej oraz kino i wideo; preferowane jest połączenie muzyki z obrazem, w tym wideoklipy (Zamojska, 1998). Młodzież chętnie spędza czas w dyskotekach, oraz coraz częściej skupia swoje zainteresowania wokół komputera (głównie chłopcy), jednak wciąż jeszcze przeważnie na grach komputerowych. Obecnie młodzież w małym stopniu interesuje się literaturą, jednak niektórzy autorzy stają się dla niej „kultowymi”. Udział w wydarzeniach kulturalnych (teatr, muzyka poważna, malarstwo) jest mało popularny, przy czym E. Zamojska nie stwierdziła różnic między preferencjami kulturalnymi zależnie od miejsca zamieszkania, a jedynie od poziomu edukacji.

Część młodzieży lubi różnego rodzaju majsterkowanie, inna rysowanie (zwłaszcza postaci ludzkich i karykatur), jeszcze inna kolekcjonerstwo (Tyszkowa, 1977). Współcześnie specyficzną dla młodzieży wielkomiejskiej formą wyrazu jest graffiti (mające niekiedy walory artystyczne).

Szczególnie charakterystyczne dla tego wieku są formy aktywności zespołowej. Należą do nich wspólne wycieczki, gry i zabawy, a także sport (częściej oglądany niż uprawiany). Obecnie obserwuje się malejącą tendencję do zrzeszania się młodzieży i podejmowania działalności w ramach organizacji młodzieżowych. Popularność harcerstwa wyraźnie zmalała. Niekiedy powstają mniej formalnie zorganizowane, kierowane przez osoby aorosle, grupy nrfodziezy, których celem jest rekreacja lub działania prospołeczne. Często grupy takie są organizowane przez księży.

Stosunkowo duża część młodzieży interesuje się przyrodą, niekiedy angażując się w ruchy proekologiczne i uczestnicząc w różnego rodzaju happeningach. W głoszonych hasłach jest wiele gniewu i agresji, ale także fantazji i zabawy. Wspólne protesty wzmacniają u młodzieży poczucie generacyjnej wspólnoty i nega-tywizm wobec zastanego porządku świata.

Okres dorastania można ogólnie scharakteryzować jako czas burzliwej aktywności, czas chaotycznych poszukiwań i wzniosłych, często nierealnych pragnień. Młodzi ludzie są zazwyczaj pełni pomysłów, na których realizację brak im czasu. Ich aktywność jest przede wszystkim wyznaczana pragnieniami, których treść zależy od sytuacji życiowej konkretnej osoby.

Główną formą aktywności młodzieży jest jednak uczenie się przyporządkowane systemowi szkolnemu. Uczeniu się młodzież poświęca najwięcej czasu, jest ono źródłem sukcesów lub niepowodzeń, determinujących często dalsze plany życiowe. W okresie dorastania obserwuje się niekiedy zmniejszoną efektywność uczenia się wynikającą z przejściowych trudności koncentracji uwagi, co jest związane z przemianami fizjologicznymi organizmu (Tanner, 1963). Jednak ogólnie zdolność do uczenia się wzrasta, co nie jest związane jedynie z rozwojem abstrakcyjnego myślenia, ale także ze świadomością celu nauki, wyzwalającą motywację do zdobywania wiedzy (Tyszkowa, 1977).

Rozważając działalność młodzieży należy pamiętać o jej zróżnicowaniu społecznym. Środowisko społeczne, w jakim młody człowiek wzrasta, wpływa bowiem zarówno na kierunek jego zainteresowań, dobór środowiska rówieśniczego, wybór szkoły oraz zawodu, jak i na bardziej ogólną koncepcję świata i swojego w nim miejsca.

5.2.5. Postawy i przekonania.

Kształtowanie się poglądu na świat

Właściwości myślenia dorastających oraz ich zwiększające się doświadczenie społeczne wpływają na to, że poddają oni ocenie postępowanie cudze, a także własne. Ten wzrost ujęć wartościujących wpływa na kształtowanie się postaw i przekonań dorastających, które stopniowo stają się coraz bardziej stabilne, przyjmując postać światopoglądu. Przemiany psychiczne w okresie dorastania powodują, że światopogląd ma wtedy swoją specyficzną barwę młodości: bywa burzliwy, ofensywny, zmienny, a jego funkcje dopiero zaczynają się rozwijać¹. Światopogląd młodzieży jest wyrazem nie tylko jej intelektualnego ujmowania świata, ale także jego oceną i zachętą do działania. Jest więc nierozerwalnie związany z moralnością człowieka.

1

J. Reykowski (1966) wyróżnił następujące funkcje światopoglądu: funkcję mobilizującą do podejmowania zadań i do pokonywania trudności; wartościującą; kontrolną wobec własnego postępowania; wyjaśniającą zjawiska zarówno rzeczywiste, jak urojone; integrującą poszczególne poglądy; obronną (przed zwątpieniem i utratą sensu istnienia); oraz ofensywną - walki o własne przekonania.