metodyka0011

7ł Wojciech Chudzla-lc

Togo rodzaju działalność natury uniemożliwia często prawidłowe odczytanie zniszczonych i przemieszczonych, najczęściej w kierunku poziomym, sekwencji stratygraficznych¹.

Jednak na ostateczny kształt całego układu stratygraficznego podstawowy wpływ mają nie zmiany fizykochemiczne, wywołane czynnikami naturalnymi, lecz mechaniczne zakłócenia, powstałe w wyniku dzią-łalności człowieka. Mogą one doprowadzić nawet do całkowitego unicestwienia pierwotnego obrazu zespołu warstw. Wiadomo, że poszczególne jednostki stratygraficzne są nosicielami określonych informacji, zakodowanych tana przez istniejące kiedyś, określone układy społeczno--kulturowe (G. Maetzke, T. Rysie w s-k a, S. Tabaczyński, P. Urbańczyk, 1978, s. 22). Jednak charakter warstw kulturowych zależy przede wszystkim od rodzaju oddziaływań zewnętrznych, jakim podlegały' zespoły materialnych korelatów ludzkiego działania, będące jednym z elementów wewnętrznej struktury układu'-^{2 3}. Tak więc na ogólny obraz całego układu stratygraficznego składają się nie tylko warunki, w jakich odbywało , się formowanie poszczególnych, jego jednostek (kodowanie informacji w układzie), ale również wszystkie, czynniki -ingerujące /w ukształtowany już. układ warstw. Przeobrażenia, jakim podlegają określone utwory stratyfikacyjne, różnią się- zarówno genetycznie, jak i funkcjonalnie.

Zakłócenia uwarstwień kulturowych w wyniku działalności człowieka (również natury) występują głównie ■ na stanowiskach archeologicznych, które w przeszłości poddawane były intensywnej- działalności osadniczej. Warunek ten spełniają i wielowarstwowe^; stanowiska archeo-logiczno-architektoniczne,- a zwłaszcza ich -złożone. odmiany, do jakich należą zespoły -urbanistyczne. Pośrednim powodem licznych przeobrażeń, jakim ulegały pierwotne uwarstwienia, była również, obok wyżej wspomnianej intensyfikacji osadniczej, zachowana ciągłość chronologiczna układów społeczno-kulturowych.

W wyniku, zmian-w strukturze warstw kulturowych pierwotny układ stratygraficzny, będący nośnikiem określonych informacji, otrzymywał „nowy kod” przekazywany [przez układy społeczno-kulturowe, które oddziaływały na zastany przez siebie stan stratyfilkacyjny 5. W rezultacie na układ stratygraficzny składają.się obok struktur warstwowych (sedymentacyjnych), będących wynikiem działalności ludzkiej, również efekty takiej’działalności, które występują w postaci i n t e n-cjonalnych zmian .użytkowej powierzchni ziemi, W odróżnieniu

warstwa kulturowa warstwo kulturowa

wkop ¹

1

G. Maetzke, E. P1 e s z c zy ń s k a, S. Tabaczyński, 1982, s. 31—32 — według tych autorów zespoły materialnych korelatów ludzkiego działania, określające wewnętrzną budowę stanowiska wielowarstwowego, ulegają różnego rodzaju procesom:    ■    -    i ■

„— przechodzą ze sfery użytkowania w ramach określonego kontekstu społeczno-kulturowego do ziemi. tj. w pewien określony kontekst archeologiczny;

—    wydobyte z ziemi, w całości lub w części przechodzą na powrót z kontekstu archeologicznego w sferę użytkowania w pewnym określonym kontekście społeczno-kulturowym;

—    zdeponowane w ziemi przechodzą, wskutek działania rozmaitych czynników, z jednego kontekstu archeologicznego w inny;

—    wyłączone czasowo lub w sposób trwały z procesu stratyfikacyjncgo, przechodzą z jednego kontekstu społeczno-kulturowego w inny lub inne".

od sedymentacyjnej genezy warstw kulturowych są to w zdecydowanej większości struktury powstałe w wyniku pionowych wcięć w podłożu (wkopy różnego pochodzenia) oraz .poziomych przesunięć ziemi (nip. ni-^JjiSje^jgrenu). Obecność tego,typu zakłóceń pierwotnego układu stratygraficznego jest zjawiskiem często spotykanym na stanowiskach arcHeologiczno-architektonicznych,.. a .zwłaszcza na tych obiektach, .które w przeszłości ulegały,, wielu . przebudowom . i transformacjom swojej bryły, (licznie przeprowadzane prace budowlane wokół obiektu pozostawiały niejednokrotnie trwałe, ślady, w układzie stratygraficznym). .

[Złożoność uwarstwień ..kulturowych, a tym samym dezorganizacja układów: początkowych., obniża prawdopodobieństwo, prawidłowego , odczytania, pierwotnego stanu stratyfikacyjnego oraz znacznie komplikuje interpretację .korelacji warstw między sob^j Wprowadzenie do zespołu uwarstwień. nowego ładunku informacyjnego, zakodowanego, przez określone. .układy :.ąpołęczno-kulturowe, -zmniejsza stopień ., jego komunikatywności. .Tak. twięc, -..wszelkie .-.zakłócenia pierwotnego. obrazu stratyfikacyjnego powodują nie, tylko zniekształcenie starych informacji -(lub. .ich zubożenie), ale również wprowadzają do układu nowe „komunikaty”. Przepływ informacji między określonymi układami społeczno--kulturowymi a .badaczem, kiedy ich nośnikiem jest zakłócony układ stratygraficzny, można .przedstawić ,w dużym uproszczeniu w następujący sposób:.

■Układ społeczno—kulturowy X    . informacją ox,

UkCodspołeczno— kulturowy y    informacja y

^r    ■’    informacjo cy

zakłócono    UKłAD

Układ społeczno—kulturowy    ■< mlormac/a ox    iT-RAiyORAnczN)/

I badacz /    / nośnik informacji /

⁶ J. S. Jus te son, 197;j, s. 131—Ml, autor len wykorzystał niektóre aspekty teorii informacji, z całą jej aparaturą pojęciową, w celu przedstawienia wszelkich

2

³ „Skutkiem deszczu i roztopu wierzchnia warstwa nabiera plastyczności i ulega wówczas dość głęboko sięgającym przemieszczeniom pod ciężarem korzystających z niej ludzi, zwierząt oraz przejeżdżających pojazdów” (J. Kuczyński,

3

1971, s. 86).    . .    . ..    . .