14181 metodyka0013

00 Wojciech Chudzlak ,

średnią między warstwami osadniczymi (lub rumowiskowymi) a zakłóceniami w postaci wcięć w podłożu. Nie naruszają one wcześniejszych zespołów stratygraficznych i z tego też powodu nie można rozpatrywać ich jako elementów ingerujących w wcześniejszy układ warstw. Również nie są to utwory sedymentacyjne, powstające w wyniku powolnego formowania się, ale efekty jednorazowego działania ludzkiego (rys. 1). Z tego względu ich struktura przypomina często jednorodne wypelniska wko-pów.    ...

1. Warstwa gliny o charakterze nasypowym (naznaczona liniami krzyżującymi się) wydobyta przy kopaniu rowów pod fundamenty (wg W. Szafrańskiego, 1983)

Z funkcją obronną związane są zakłócenia pierwotnych uwarstwień kulturowych o .największych przestrzennie rozmiarach (np. fosy, rowy). Mają one wraz z nasypami szczególne znaczenie w rozważaniach nad zakłóceniami utworów sedymentacyjnych. Są to obiekty, które przez pewien czas funkcjonowały w układzie społeczno-kulturowym zazwyczaj bez wyraźnych śladów przeobrażeń ich przez człowieka. Natomiast zanim przeszły jeszcze w kontekst archeologiczny (stratygraficzny) narażone były na nieustanne działanie czynników naturalnych. Świadczy o tym np. proces erozji na wałach i w fosach, który często można uchwycić w układzie stratygraficznym. Ostateczne ukształtowanie obrazu stratygraficznego, kiedy jego elementem staje się przechodząca w kontekst archeologiczny fosa, następuje w wyniku spływających warstw, obrywów ziemi oraz działania roślinności (J. Coles, 1977, s. 100). Wiele jednak zależy od rodzaju występującej gleby (rys. 2).

Grupą wkopów, która najpoważniej wpływa na stratygraficzny obraz stanowiska archeologicznego na obiekcie architektonicznym, są wszelkiego, kiedy jego elementem staje się przechodząca w kontekst archeolo-tem murowanym można podzielić je w następujący sposób:

n) wkopy powstałe bezpośrednio przy wznoszeniu obiektów murowanych (wkopy pod fundamenty itp.);

2. Schematyczne przedstawienie fosy poddane] działaniu erozji I czynników atmosferycznych (wg J. Coles, 1977)

b)    wlcopyj po.wstałe w trakcie prac budowlanych w najbliższym otoczeniu obiektów (np. doły do gaszenia wapna, piece do wypału cegły wkopywane w ziemię);

c)    wkopy powstałe w wyniku budowy obiektów drewnianych.

Na zapleczu osadniczym obiektów murowanych stosowano jeszcze niekiedy, obok drewnianych domostw naziemnych, inne formy budownictwa mieszkalnego w postaci ziemianek oraz półziemianek io. Siady po nich przetrwały najczęściej w postaci jam zagłębionych w ziemię. Obok ziemianek i półziemianek o funkcji mieszkalnej, można spotkać podobne formy budownictwa o znacznie mniejszych kształtach, których struktura wypełniska często wskazuje na ich gospodarczy charakter.

Obok zakłóceń pierwotnych uwarstwień związanych z funkcją obronną, największe rozmiary mają różnego rodzaju wkopy, powstające w trakcie wznoszenia obiektów architektonicznych. Wpływają one w zasadniczy sposób na ostateczny wygląd stratygraficzny stanowiska.

Przed przystąpieniem do wznoszenia murów organizowano prace ziemne, przygotowujące teren do rozpoczęcia prac murarskich. Prace ziemne koncentrowały się głównie na niwelacjach terenu oraz na wykonaniu wykopów pod fundamenty. Czasami wykonywano dodatkowo wykopy pod' pomieszczenia, które miały być całkowicie lub częściowo zagłębione pod powierzchnią ziemi (np. krypty, piwnice). Układ stratygraficzny, istniejący do tej pory, ulegał w ten sposób gwałtownej ingerencji budowniczych, która zasadniczo transformowała dotychczasowe sekwencje warstwowe. W konsekwencji było to powodem nieraz znacznego przemieszczenia materiału zabytkowego. Znane jest również zjawisko, kiedy

^!0 Formy budownictwo pólziomionkowego i ziemiankowego charakterystyczne są głównie d)n wczesnych faz okresu wczesnośredniowiecznego, niemniej występują również współcześnie z romańskimi ohloklami architektonicznymi — W. Szafrański 1903 s. 08—89; J. Kaim! orczyk 1969, s. 167—172; W. llcnscl, 1956, s. 365).

r. — Archeologia n