metryka metryka książki michałki

METRYKA - MICIEWICZOWSKa STROFA 309

mogorow, O badaniu metru i jego wariantów rytmicznych, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 2; M. Halle, S. J. Keyser, Teoria metru, tamże; J. Danielewicz, Semantyczne funkcje form metrycznych w poezji antycznej, tamże, 1983, z. 1; zob. też metryka, rytm, wersologia, wiersz, wiersz sylabotoniczny. aos

Metryka (ang. metrics, fr. metriąue, niem. Metr ik, tos. .uempuKa) — 1. ogół zasad i właściwości składających się na budowę antycznego wiersza iloczasowego greckiego i łacińskiego (-» iloczas), zaadaptowanych potem do nowożytnego -* wiersza sylabotonicznego. Najważniejsze z zasad m. antycznej to: 1. oparcie miary wierszowej na opozycjach elementów zróżnicowanych pod względem iloczasu, przy czym wartość iloczaso-wa poszczególnych elementów językowych tylko w pewnym zakresie była niezmienna, w wielu wypadkach zależała od pozycji danego elementu w obrębie tekstu wierszowego {-* sylaba, -* hia-tus i różne sposoby jego wykluczania); 2. zasada iloczasowej (mierzonej -* morami) ekwiwalencji jednostek wierszowych: -* stóp, -> metrów, -* członów wersowych i -+ wersów oraz oparte na niej prawo wymienności stóp; 3. zróżnicowanie prawideł budowy prozodyjnej i fonetycznej na końcu i wewnątrz wersu (-» synafia). M. antyczna wytworzyła wielkie bogactwo rodzajów miar i układów wierszowych powiązanych z regułami rozmaitych gatunków lit W stosunku do wiersza akcentowego termin metryka używany bywa często w tym samym znaczeniu co -* wersyfikacja; 2. nauka o —► wierszu zajmująca się przede wszystkim antycznym wierszem iloczaso-wym i wzorowanym na nim wierszem sylabotoni-cznym. Termin ten rozumiany w znaczeniu szerszym bywa używany jako synonim -*■ wersologii.

Lit: U. von Wilamowitz-Moellendorf. Grie-chische Yerskunst, 1921; L. Havet, Cours element aire de metriąue grecęue et latine, 1924; F. Crusius, Romische Me trik, 1929; A. Kol ar. De re metrica poetarum Graecorum et Romanorum, 1947; J. W. Koster, Traite de metriąue grecąue sum d’un precis de metriąue latine, 1953; Metryka grecka i łacińska, red. M. Dłuska, W. Strzelecki, 1959; Metryka słowiańska, red. Z. Kopczyńska, L. Pszczołowska. 1971; Słowiańska metryka porównawcza: 1. Słownik rytmiczny, red. Z. Kopczyńska, L. Pszczołowska, 1978; II. Organizacja składniowa, red. Z. Kopczyńska, L. Pszczołowska, 1984; III. Semantyka form wierszowych, red. L. Pszczołowska, 1988; IV. Wiersz przekładu, red.

L. Pszczołowska, D. Urbańska, 1992; V. Sonet, red. L. Pszczołowska, D. Urbańska, 1993; VI. Europejskie wzorce metryczne, red. M. Ćcrvenka, L. Pszczołowska, D. Urbańska, 1995; zob. też metrum, rytm, wersologia, wiersz, wiersz sylabotoniczny. aos

Metryka książki (ang. printer's imprint, fr. ad-resse typographiąue, acheve d‘imprimer, niem. Er-scheinungsvermerk, ros. etanycKHoe munoepaęfiwe-cKoe ceedenue) — informacja dotycząca autorstwa, miejsca, czasu wydania i objętości -* książki oraz zestawienie danych o wysokości nakładu, gatunku papieru i osobach pracujących przy jej produkcji. M.k. umieszcza się na odwrocie -♦ karty tytułowej lub na końcu książki. W przypadku gazet, czasopism informacja ta, zawierająca również skład komitetu redakcyjnego i adres redakacji, nazywana bywa też stopką. Por. adres wydawniczy, tk

Mętowanie zob. Wyliczanki

Michałki — krótkie notatki prasowe o drobnych wydarzeniach przede wszystkim z życia miejskiego (np. Na Senatorskiej znów pru-saki). mg

Mickiewiczowska strofa — 4-wersowa strofa, w której wersy pierwszy i trzeci zbudowane są z dwóch 7-zgłoskowych odcinków anapestycz-nych (-------¹--------¹ -.), powią

zanych wewnętrznie rymem średniówkowym, wersy drugi i czwarty mają postać 10-zgłoskow-

ców anapestycznych (-------^:------)

i powiązane są rymem końcowym. Strofę tę, nawiązującą do budowy rytmicznej angielskiej ballady, zastosował po raz pierwszy w poezji polskiej A. Mickiewicz w Czatach i Trzech Budrysach; np.;

Z ogrodowej altany wojewoda zdyszany    14

Bieży* w zamek z wściekłością i trwogą.    10

Odchyliwszy zasłony, spojrzał w łoże swej żony, 14 Spojrzał, zadrżał, nie znalazł nikogo.    10

(A Mickiewicz, Czaty)

Forma m.s., podejmowana później przez innych poetów, zapisywana była też w odmiennej postaci w wyniku rozczłonkowania 14-zgłos-kowców na dwa samodzielne wersy 7-zgłosko-we; np.:

Źle, źle zawsze i wszędzie, 7)

Ta nić czarna się przędzie: 7J

Ona za mną, przede mną i przy mnie, 10