2659241725

Michał Zajfert

Specyfika sektora transportu kolejowego i możliwe modele funkcjonowania jego segmentów

Streszczenie

Celem artykułu jest prezentacja możliwego oraz ekonomicznie efektywnego zakresu konkurencji w transporcie kolejowym. Specyfika funkcjonowania tego sektora wynika z jego uwarunkowań technologicznych, co odróżnia go od innych gałęzi transportu. Specyfika ta zdaje się tłumaczyć problemy w skutecznej jego transformacji, zarówno w Polsce jak i innych krajach. Transport kolejowy cechuje się m.in. znacznymi korzyściami skali i wysokimi kosztami stałymi. Infrastruktura kolejowa, tj. ogólnopolska sieć torów, stanowi monopol naturalny a zawodności funkcjonowania monopolu prywatnego sankcjonują utrzymywanie monopolu państwowego w jej obszarze. Regionalne i aglomeracyjne przewozy pasażerskie są istotne ze względów społecznych a zarazem nie byłyby dostarczane przez rynek wcale bądź w niewystarczającej ilości, gdyż ich realizacja jest trwale deficytowa. Z tego powodu wymagają one dotacji ze strony samorządu a możliwość konkurencji jest utrudniona, choć możliwa i wskazana. Funkcjonowanie pozostałych segmentów transportu kolejowego, tj. dalekobieżnych przewozów pasażerskich i przewozów towarowych, pozwala na osiągnie zysków i jest obszarem możliwej konkurencji.

Przedstawiona w artykule analiza sektora transportu kolejowego powstała z wykorzystaniem literatury problemu dotyczącej ekonomii, organizacji i techniki transportu kolejowego, aktów normatywnych, danych statystycznych GUS oraz sprawozdawczości przedsiębiorstw kolejowych.

Słowa kluczowe: transport kolejowy, infrastruktura, monopol

Wstęp

Celem artykułu jest prezentacja możliwego oraz ekonomicznie efektywnego zakresu konkurencji w transporcie kolejowym, który cechuje się — ze względów technologicznych — znacznymi korzyściami skali i wysokimi kosztami stałymi. Istnienie tych ograniczeń przez długie lata sankcjonowało funkcjonowanie kolei jako monopolu państwowego. Z drugiej strony ich nieświadomość bądź lekceważenie może doprowadzić do nieuprawnionych wniosków i uogólnień.

Fakty te rodzą pytania, czym kolej różni się od innych gałęzi gospodarki, w tym innych środków transportu i w jakim zakresie możliwe jest wprowadzanie w jej obszarze pożądanych rozwiązań typowych dla wolnorynkowej konkurencji. Odpowiedzi na nie pozwalają przedstawić tezę, że jednym z istotnych warunków skutecznej transformacji sektora transportu kolejowego, zarówno w Polsce jak i innych krajach, jest uwzględnienie przedstawionej w artykule jego specyfiki.

* Dr Michał Zajfert — Instytut Nauk Ekonomicznych PAN, e-mail: [e-mail]

Zarządzanie Zmianami Zeszyty Naukowe 3-4/2012 (57) www.pou.pl

23