Nowy 4

86 Cele gospodarki przestrzennej

funkcję bezwzględnie przejąć powinien transport kolejowy. Nie można też nie dostrzegać perspektywicznej roli praktycznie nieistniejącego, a mającego duże tradycje na ziemiach polskich śródlądowego transportu wodnego, zwłaszcza w obliczu jednoczącej się Europy. Z siły powiązań międzyregionalnych oraz siły oddziaływania ośrodków regionalnych i subregionalnych wynikać zaś powinny relacje pociągów i autobusów oraz częstotliwość ich kursów. Dobrze zorganizowany pasażerski transport samochodowy i autobusowy, a także krajowy transport lotniczy powinny doprowadzić do zaniechania odbywania podróży biznesowych na dalsze odległości samochodem. Niestety, inicjatywy w PKP w tym właśnie kierunku nie są dostrzegane i nie przynoszą widocznych efektów, natomiast lobby naftowo--samochodowe konsekwentnie realizuje swój cel zmonopolizowania przewozów dosłownie wszystkiego. Zasadniczym warunkiem dokonania się bardzo potrzebnych w tym względzie przemian będzie jednak funkcjonalna, dostępna sieć komunikacyjna.

Cel II rzędu, tj. osiągnięcie mało zróżnicowanego i względnie wyrównanego poziomu bytowego, zrealizować można w ramach następujących celów III rzędu:

3.1)    tworzenie warunków do powstawania nowych miejsc pracy w celu przezwyciężenia problemów bezrobocia,

3.2)    zapewnienie dobrych warunków mieszkaniowych,

3.3)    polepszenie zakresu i warunków obsługi ludności,

3.4)    umożliwienie kształcenia i rozwoju osobowości,

3.5)    tworzenie warunków wypoczynku, uprawiania sportu oraz rozrywki,

3.6)    tworzenie warunków wzrostu poziomu społecznej integracji oraz komunikacji społecznej.

Jednym z najważniejszych problemów społecznych, których zadowalające rozwiązanie zajmie z całą pewnością wiele lat, jest bezrobocie. Bezrobocie, będąc efektem: zapaści gospodarczej lat 80. XX wieku i zacofanej struktury gospodarczej, wprowadzenia gospodarki rynkowej i restrukturyzacji gospodarki po 1989 roku, zmian technicznych i technologicznych w przemyśle, ubożenia społeczeństwa, zmian ekip sprawujących władzę, braku konsekwentnej polityki restrukturyzacyjnej, powszechnej korupcji, patologii zarządzania i prywatyzaq'i itp., jest poważnym zagrożeniem egzystencji wielu milionów mieszkańców kraju. Z tych to powodów przyciągnięcie na teren gminy inwestorów tworzących nowe miejsca pracy urasta do rangi priorytetów działania władz lokalnych. Aktywna promocja walorów lokalizacyjnych gmin oraz tzw. marketing gminny powinny stać się bieżącą praktyką prorozwojową samorządów terytorialnych. Szansę na przyciągnięcie inwestorów poważnie wzmacnia przygotowanie terenów „pod inwestycje", zwłaszcza uzbrojonych i dobrze dostępnych, a także posiadanie aktualnej strategii rozwoju lokalnego oraz Miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Jedną z tych dziedzin życia gospodarczego, która nie może nabrać właściwej dynamiki rozwojowej, pociągającej za sobą rozwój wielu innych dziedzin, jest mieszkalnictwo. Choć mieszkań buduje się więcej niż przed kilkoma laty, to przeciętnego obywatela nie stać na kupno mieszkania, a brak sensownej polityki państwa w tym zakresie nie rokuje niczego innego, jak tylko pogorszenie sytuacji mieszkaniowej ludności średnio zamożnej i biednej. W tej trudnej sytuacji jest jednak pewna droga prowadząca do poprawy aktualnego stanu rzeczy. Jest nią budownictwo mieszkaniowe realizowane przez towarzystwa budownictwa społecznego (TBS-y), w rozwoju którego ważną rolę odgrywa samorząd terytorialny. Aby tego rodzaju budownictwo mogło się jednak rozwijać, konieczne jest uprzednie przygotowanie i uzbrojenie terenu. Niezbędne jest także wprowadzenie odpowiednich udogodnień finansowych dla potencjalnych mieszkańców tego rodzaju mieszkań oraz obniżenie wysokości opłat. Ważną rolę w dziedzinie poprawy sytuacji mieszkaniowej mogą także odegrać sprzedaż mieszkań komunalnych oraz remont tych mieszkań, talcże w ramach szerzej zakreślonych programów rewitalizacyjnych. Należy także, co jest oczywiste, wyznaczyć tereny pod budownictwo mieszkalne realizowane przez firmy deweloperskie oraz budownictwo indywidualne. Niezbędne są ponadto tanie kredyty mieszkaniowe, ale jest to już sprawa państwa (nie samorządów) oraz banków komercyjnych. Wiele do życzenia pozostawia oczywiście wysoki koszt budownictwa, niekiedy wyższy niż w krajach Europy Zachodniej, USA i Kanadzie.

Z zapisu Ustawy o samorządzie gminnym wynika także odpowiedzialność i wyłączność gminy w dziedzinie zaspokojenia zbiorowych potrzeb społeczności lokalnych. Od stopnia zaspokojenia tych potrzeb zależą przecież warunki bytowe ludności, szczególnie zaś te, które wynikają z poziomu obsługi w zakresie tzw. usług publicznych, czyli dostępności sieci: wodociągowej, kanalizacyjnej, gazowej, ciepłowniczej i telefoniczna, publicznej komunikacji pasażerskiej, szkół podstawowych, gimnazjów, liceów, placówek ochrony zdrowia, placówek kulturalnych itp. Ważna jest także dostępność formalna, którą tworzą możliwości zaspokojenia konkretnej potrzeby, dostępność czasowa, którą wyznacza czas, w jakim można daną potrzebę zaspokoić, oraz dostępność przestrzenną, której miarą jest odległość do miejsca realizacji celu, a w tym zarówno czas potrzebny na dotarcie do tego miejsca, jak i koszt dotarcia.

Jednym z najbardziej znaczących czynników rozwoju i postępu społecznego jest poziom cywilizacyjno-kulturowy społeczeństwa i społeczności