mity016

34 Altfriesack

34 Altfriesack

Tzw. Świętowit

ścianie zakrystii tamtejszego kościoła zachowała się płyta granitowa (rozmiary 1,19 x 1,68 m) z płaskorzeźbą przedstawiającą wąsatego mężczyznę w czapce i długiej szacie, trzymającego oburącz duży róg. Płyta jest wcześniejsza, być może pochodzi nawet z X-XI wieku. Wmurowana została (w XIII w. czy może później?) z głową postaci zwróconą ku dołowi. Już w 1586 roku płyta znajdowała się w obecnym miejscu i nosiłą nazwę „Jaro-mirstein" („kamień Jaromira", księcia ru-gijskiego, 1170-1217). Istnieją dwie hipotezy dotyczące przedstawienia figuralnego. Według pierwszej z nich jest to wtórnie użyta płyta nagrobna jakiegoś dostojnika chrześcijańskiego (np. Ciecisława, ochrzczonego w 1168 r. brata Jaromira). Brak jakichkolwiek atrybutów chrześcijańskich oraz nietypowe (deprecjonujące?) usytuowanie płyty w ścianie kościoła przemawiają raczej za drugą hipotezą, według której postać przedstawia najwyższego boga Rugian, -» Świętowita, którego atrybutem właśnie były róg i wąs. W XVIII w. postać otaczał napis „Sanctus Vitus oder Svan-tevit" (obecnie niemal zupełnie zatarty), a w tradycji rugijskiej przekonanie o tym, że płaskorzeźba istotnie przedstawia Świętowita, przetrwało aż do XIX w.

Altfriesack (pow. Neuruppin, Brandenburgia) W 1857 r. w trakcie prac melioracyjnych na rzece Rhin około 40 m na południowy wschód od dawnego grodu odnaleziono posąg z drewna dębowego wysokości 1,62 m, datowany metodą węgla radioaktywnego na 480+100, co pozwala przyjąć, iż figurka została wykonana w VI lub VII w. i była figurką kultową Słowian połabskich (obszar Wieletów), nie zaś - jak niekiedy przypuszczano - zabytkiem związanym z germańskim kultem przodków. Na kultowy charakter posążku wskazuje m.in. otwór przeznaczony na umieszczenie w nim fallusa. Badania przeprowadzone w 1968 roku pozwoliły na datowanie początków grodu słowiańskiego w Altfriesack (nie został on ani razu poświadczony w źródłach pisanych) na przełom VII na VIII w. Figurka kultowa pochodzi z obszaru podgrodzia.

Amazonki, kraj Amazonek Jedno z licznych średniowiecznych odgałęzień antycznego mitu o Amazonkach (zob. A. Masłowska-No-wak) lokalizuje kraj Amazonek, Kobiet, Dziewic, na północno--wschodnich peryferiach znanej ówcześnie Europy, w sąsiedztwie Rusi i Prusów, być może w rejonie Mazowsza (nazwa Mazowsze zdaniem niektórych uczonych jest przez aliterację związana z nazwą Amazonki). Paweł Diakon (Historia Longobardów 1,15; dzieło napisane pod koniec VHI w.) pisze o tradyq'i, w myśl której król longobardzki Lamission stoczył nad pewną rzeką walkę z Amazonkami i zabił najdzielniejszą z nich, co umożliwiło jego ludowi przejście wspomnianej, nie wymienionej z nazwy rzeki. Paweł zastrzega się, że opowiadanie to nie jest zbyt prawdopodobne, wiadomo bowiem, „że plemię Amazonek uległo zagładzie na długo przedtem, nim mogły się rozegrać opisane wydarzenia", dopuszcza jednak możliwość, „że mogło tego rodzaju plemię kobiece aż do tego czasu tam egzystować. Sam bowiem - kontynuuje - słyszałem relacje niektórych ludzi [czyżby uczestników wypraw Karola Wielkiego - Paweł był jego dworzaninem -przeciwko Sasom lub Słowianom połabskim? - J. S.j, że plemię tych kobiet żyje do dzisiaj w najdalszych zakątkach Germanii" (przekł. I. Lewandowski). Pojęcie „Germanii", zgodnie z tradycją geografii antycznej, sięgało na wschodzie rzeki Wisły. Król angielski Alfred Wielki (II poł. IX w.) w swej przeróbce chorografii (opisu świata) późnoantycznego pisarza Pawła Orozjusza (Historia przeciw poganom) podaje, że „na północ od Chorwatów [raczej czeskich lub polskich niż naddniestrzańskich - zob. Biała Chorwacja - J. S.] jest kraj Maegda, na północ zaś od kraju Maegda są Sarmaci, aż do Gór Ryfejskich" (przekł. G. Labuda). Kraj Maegda, Maegda-land, oznacza „kraj Kobiet". Dokładniej tę krainę lokalizuje krótko po połowie X w. Ibrahim ibn Jakub - poseł kalifa kordobańskiego pochodzenia żydowskiego: „Na zachód od Burus [Prusów, bądź, zdaniem niektórych komentatorów, Rusów - J. S.] (leży) Miasto Kobiet. Ma ono ziemię i niewolników, a one (kobiety) zachodzą w ciążę za sprawą swych niewolników. Jeżeli (która) kobieta urodzi chłopca, zabija go. Jeżdżą konno i osobiście biorą udział w wojnie, a oznaczają się siłą i srogością. Powiedział Ibrahim syn Jakuba Izraelita: wieść o tym mieście (jest)