MT85 01b

NKM MODEL D

Zdając sobie sprawą, że 20 mm nkm A nie spełnia wszystkich postawionych przed nim wymagań, inż. Bolesław Jurek zaprojektował drugą konstrukcją tego typu.

Nowy nkm oparty był na innej zasadzie działania, ale wykorzystano w jego konstrukcji wiele elementów z modelu A. Prototyp tej broni przekazano w maju 1938 r. do prób fabrycznych. Ich wyniki musiały być zachącające. gdyż zamówiono nastąpne dwa egzemplarze tego nkm z terminem wykonania do 10.VI.39 r. 24.II 39 r. Kierownictwo Zaopatrzenia Uzbrojenia zamówiło dalsze dwie sztuki w cenie po 41998 zł z terminem wykonania na

1.VII.39 r.

W pierwszej fazie prac nad 20 mm nkm D przewidywano, że bądzie on bronią przejściową przeznaczoną przede wszystkim dla lotnictwa, gdyż całkowicie spełniał wymagania Instytutu Technicznego Lotnictwa co do szybkostrzelności i sposobu donoszenia. Później, prawdopodobnie wobec nieznanych bliżej trudności z modelem C, przewidywano zastosowanie modelu D także na okrątach wojennych. W tym celu ITU opracował warunki dla tego modelu według wymagań Kierownictwa Marynarki Wojennej. I tak donoszenie miało sią odbywać z magazynka bąbnowego na 25-35 naboi, z tym że masa pełnego magazynka nie mogła przekraczać 15 kg. Rozważano również możliwość zastosowania magazynka płaskiego na 15 naboi.

Podstawa miała być przystosowana do osadzenia na niej dwóch naj-ciąższych karabinów maszynowych. Miała ona być wzorowana na francuskiej podstawie typu R4SM Hotchkis-sa (firmy La Prścision Moderna). Nie stawiano wymagań co do masy podstawy czy jej wysokości. Karabiny miały być wyposażone w celowniki opracowane przez PZO. W pierwszej serii zamierzano zamówić 10 podwójnie sprzążonych zespołów 20 mm nkm D dla marynarki wojennej z terminem dostawy do 1.1.41 r. Okrątami. które jako pierwsze miały otrzymać najciąższe karabiny maszynowe, miały być budowane w kraju nowe kontr-torpedowce (niszczyciele) ..Huragan” i ..Orkan". Przewidywano dla nich po 4 podwójne zestawy nkm

W lotnictwie w 20 mm nkm D m jpno wyposażyć takie samoloty jak PZL P-50 ..Jastrząb" i jego wersje rozwojowe oraz PZL P-48 ..Lampart”.

Najciąższy karabin maszynowy model D działał na zasadzie pobierania gazów z przewodu lufy.

W nkm tym została zastosowana tak zwana trzecia masa rozrządowa, która pod wpływem impulsu wykonywała wszystkie czynności związane z przygotowaniem broni do nastą-pnego strzału. Nkm posiadał urządzenie spustowe do ognia pojedynczego i ciągłego jak w modelu A. Zasilanie miało sią odbywać za pomocą różnego typu magazynków płaskich i bębnowych oraz taśmą Szybkostrzel-ność miała być regulowana za pomocą gazu.

Dan* taktyczno-techniczne:

Kaliber 20 mm

Masa broni - ok. 40 kg.

Długość lufy - 1350 mm.

Prędkość początkowa pocisku - ok 960

m/s.

Szybkostrzeiność teoretyczna - 600 strz./min.

Sprawa amunicji

Równocześnie z podjąciem budowy prototypowego 20 mm nkm A, rozpoczęto prace nad 20 mm amunicją.

W tym celu zbadano amunicją produkcji zagranicznych firm. Solothurn. Oerlikon i Madsen. które okazały sią prawie równowartościowe. Wzglądy praktyczno-konstrukcyjne zadecydowały o wyborze naboju wzorowanego na amunicji firmy Solothurn. Specjalny proch oraz materiał wybuchowy do 20 mm amunicji opracowała Państwowa Wytwórnia Prochów w Pionkach.

Dla zaspokojenia potrzeb wyszkolenia i wymagań bojowych zadecydowano rozpoczącie produkcji następujących wzorów amunicji:

Grupa amunicji przeciwlotniczej

1 nabój z pociskiem ćwiczebnym -

LC.

2. nabój z pociskiem ćwiczebno-

-świetlnym - LCS.

3. nabój z pociskiem wybuchowo--świetlnym, z bardzo czułym zapalnikiem - LWS.

Grupa amunicji przeciwpancernej

1.    nabój z pociskiem ćwiczebnym -PC.

2.    nabój z pociskiem ćwiczebno--świetlnym - PCS.

3.    nabój z pociskiem wybuchowo--świetlnym. z zapalnikiem dennym - PWS.

4.    nabój z pociskiem zapalająco--świetlnym - PZS

Do połowy 1938 r. zakończono opracowywanie amunicji ćwiczebnej i przygotowano sią do podjącia jej produkcji z materiałów i cząści krajowych.

Zakończenie prac nad pociskami LWS I PWS planowano na wrzesień 1938 r.

Do września 1939 r. zamówiono znaczne ilości amunicji ćwiczebnej oraz przeciwpancernej dla tankietek wyposażanych w nkm.

Długie terminy wykonywania amu-' nicji oraz przewidywana duża produkcja nkm dla wojska zmuszały do rozwiązania produkcji 20 mm amunicji w sposób definitywny.

W dniu 1.IV.39 r. odbyła sią w tej sprawie w Departamencie Uzbrojenia konferencja, na której przedstawiono program produkcji amunicji do nkm

Zgodnie z tym programem budowa działu amunicji 20 mm została obliczona na produkcją 5000 naboi LWS i 5000 naboi PWS podczas jednej 10-godzinnej zmiany. Wykonano dwa warianty budowy tego działu - przy Państwowej Fabryce Amunicji nr 1 w Skarżysku i przy Fabryce Amunicji nr 5 w Jawidzu.

Obliczono, że koszt budowy takiego działu w Skarżysku wyniósłby łącznie z rozbudową kolonii mieszkalnej ok. 27,4 min zł.

Piotr Zarzycki

)

) *

Sprostowanie

Z przykrością zawiadamiam, że wskutek przeoczenia cząści tekstu podczas przepisywania rąkopisu mojego artykułu pt. „Automatyczne analizatory obrazu” (MT 6/84) znalazł sią w nim błąd. Pierwsze zdanie na str. 56 zamiast brzmienia: „Urządzenie bardzo podobne do EPIQU-ANTU zbudował pod koniec lat trzydziestych wielki polski metaloznawca Jan Czochralsld,”, powinno mieć następującą formą: „Urządzenie bardzo podobne do EPIQUANTU zbudował pod koniec lat trzydziestych Michał Śmiałowski, a patronował tym pracom inny wielki polski metaloznawca Jan Czochralski”.

Za błąd serdecznie przepraszam Czytelników.

Leszek Wojnar

87