na dz z pol093

188

do prezentowanej wizji pradziejów. Nie mieści się ona w kategoriach jednej prawdy, ponieważ dopuszczam możliwość istnienia różnych prawd.

Na łamach tego opracowania starałem się przedstawić zatem własną wizję dziejów obecnych ziem polskich w epokach kamienia, brązu i żelaza. Usiłowałem uwypuklić integralny ich charakter, inspirującą rolę wpływów docierających z innych regionów kontynentu europejskiego. Moim celem było także udostępnienie przyszłym adeptom historii najistotniejszych zjawisk społeczno-gospodarczych, kulturowych i częściowo (jednak w znacznie mniejszym zakresie) politycznych, zachodzących wśród społeczeństw pradziejowych, zamieszkujących obecne ziemie polskie od samych początków ludzkiego bytowania w tej części kontynentu europejskiego aż do czasów odnotowanych w źródłach pisanych.

Początkowo tereny w dorzeczu Odry i Wisły wraz z zasiedlającymi je ludźmi odgrywały przez tysiąclecia rolę drugorzędną nie tylko w stosunku do Afryki czy Azji południowej, ale także i innych, zwłaszcza południowych i południowo-zachodnich stref kontynentu europejskiego. Jednak od połowy epoki brązu na obecnych ziemiach polskich zaczęły krystalizować się procesy. które w okresach następnych zadecydować miały w pewnym stopniu o dalszych losach obecnych ziem polskich. Między wiekiem V a XII n.e. (ryc. 71) w dorzeczu Odry i Wisły ukształtował się już w głównym zrębie porządek rzeczy, który miał trwać w mało zmienionej postaci do czasów nowożytnych.

Sobiejuchy, wrzesień 1995 rok

WAŻNIEJSZA LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

A.    Prace ogólne

Bukowski Z., Dąbrowski K.: Świt kultury europejskiej. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza Warszawa 1971

Clark G.: Europa przedhistoryczna. Państwowe Wydawnictwa Naukowe Warszawa 1957

Clark G., Piggot S.: Społeczeństwa prehistoryczne. PWN Warszawa 1970 Hensel W.: Archeologia żywa. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe Warszawa 1973

Jażdżewski K.: Pradzieje Europy środkowej. Ossolineum-Wrocław 1981 Kozłowski J. K., Kozłowski S. K.: Pradzieje Europy od XL do IV tysiąclecia p.n.e. PWN Warszawa 1975

Kozłowski S. K. (red.): Kultury i ludy dawnej Europy. PWN Warszawa 1981

de Laet S.: Archeologia i jej problemy. PWN Warszawa 1960 Węgrzynowicz T., Miśkiewicz J.: Wędrówki po wykopaliskach. PWN Warszawa 1972

B.    Syntezy pradziejów Polski

Hensel W.: Ziemie polskie w pradziejach. Interpress Warszawa 1969 Hensel W.: U źródeł Polski średniowiecznej. Ossolineum Wrocław 1974 Hensel W.: Polska starożytna, wyd. II, Ossolineum Wrocław 1980 Hensel W. (red.): Prahistoria ziem polskich, t. I-V, Ossolineum Wrocław 1975-1981

Kmieciński J. (red.): Pradzieje ziem polskich. 1.1, cz. 1 i 2, PWN Warszawa-Łódź 1988-89

Kostrzewski J.: Zagadnienie ciągłości zaludnienia ziem polskich. PWN Warszawa 1963

Kostrzewski J., Chmielewski W., Jażdżewski K.: Pradzieje Polski, wyd. II, Ossolineum Wrocław 1967

Łowmiański H.: Początki Polski, t. I-V, PWN Warszawa 1963-1973 Okulicz J.: Pradzieje ziem pruskich od późnego paleolitu do VII w. n.e., Ossolineum Wrocław 1973

Tymieniecki K.: Ziemie polskie w starożytności. Poznań 1951