Nartowska Różnice indywidualne0050

stępują już planowane budowle. Dziecko z góry zakłada, że zbuduje „zamek”, „szkołę”, „garaż” — dobiera wtedy właściwe klocki, odpowiednio je dopasowuje. Zdarza się, oczywiście, że zmienia w czasie budowania swoje zamiary, co może być spowodowane trudnością realizacji zamierzonej konstrukcji, brakiem odpowiednich klocków, zmianą kierunku zainteresowania, co w tym wieku jest dość typowe.

Dzieci nadmiernie pobudliwe i nadaktywne mając nawet jakiś plan budowli, poddają go jednak ciągłym modyfikacjom, projekty są zmieniane często, budowanie odbywa się więc w sposób chaotyczny, tempo pracy wzrasta. Często towarzyszy temu rozpadanie się budowli lub zamierzone jej burzenie_{ a obiekt „maleje” -— w pierwszym projekcie miał być „pałac”, a kończy się na zbudowaniu „garażu”. Są to 'najczęściej przejawy zniecierpliwienia dziecka, które chciałoby mieć gotową budowlę w ciągu kilku minut, nie umie wytrwale pracować i zdążać do celu. Często dzieci te w ogóle nie kończą zaczętej budowli, burzą ją lub pozostawiają niedokończoną, odchodząc do innych zabaw. Czasami ten rodzaj zachowania wynika z trudności realiza-cyjnych założonego planu, najczęściej jednak wiąże się z nadmierną pobudliwością dziecka. Podczas samorzutnego budowania, starsze dziecko w wieku przedszkolnym ma wizję obiektu, jego ogólny zarys, który powstaje albo na podstawie widzianej i zapamiętanej budowli, albo na podstawie wiedzy o obiekcie; na przykład dziecko wie, że „zamek” ma wieżę i bramę z mostem zwodzonym i stara się te elementy odtworzyć. W realizację tak zaplanowanej budowli muszą więc być zaangażowane funkcje spostrzeżeniowo-wyobrażeniowe, lecz o niewielkim stopniu dokładności. Natomiast sama czynność budowania angażuje motorykę manualną. A więc ostateczny rezultat pracy dziecka powinien zależeć od osiągniętego poziomu rozwoju funkc ji percepcyjno-motoryćznych.

Problemem tym zajęła się W swojej pracy Irena Plewa *. Z grupy 85 dzieci w wieku 5—6 lat uczęszczających do warszawskich przedszkoli wyselekcjonowała grupę najlepiej budujących z klocków oraz grupę; w której poziom konstrukcji dowolnych był najniższy ^{1 2}.

Większość dzieci z grupy dobrze budujących wykonała budowle o charakterze wielopiętro-■ ^yłyćh brył (trójwymiarowe), natomiast nie obserwowano układów płaskich -— poziomych. Kilkoro dzieci utworzyło wielopiętrowe ściany. Najlepsze budowle odznaczały się urozmaiconymi formami przy użyciu różnorodnych klocków^{3 4 5}, bogatą ornamentacją;" zakcentowaniem frontalnej i tylnej części budowli oraz w niektórych przypadkach występowało znaczenie funkcji poszczególnych elementów budowli (kolumny, schody prowadzące do wejścia itp.). Sposób budowania odznaczał się w tej grupie planowością, co często wyrażało się w symetrii budowli oraz w nieprzypadkowym dobieraniu klocków. Błędy typu ruchowego, takie jak nierówne ustawianie klocków łub niewłaściwe ich usytuowanie, grożą-

105

1

I. Plewa: Zależność konstruowania dowolnych struktur

2

przestrzennych od poziomu psychoruchowego rozwoju

3

dzieci 5—6-letnich. Praca magisterska pisana pod kierunkiem H. Nartowskiej w Instytucie Psychologii UW 1975, nie publikowana.

4

⁸ W skład grup wchodziły dzieci, których punktowa ocena budowli plasowała się poniżej jednego odchyle-nia standardowego od średniej (źle budujące) i powyżej jednego odchylenia od średniej (dobrze budujące).

5

Dzieci rozporządzały 11 rodzajami klocków różnych pod względem kształtu i wielkości.