Nartowska Różnice indywidualne0051

ce zawaleniem się fragmentu lub całej budowli, niezręczne stawianie klocka, potrącanie innych, już ustawionych, występowały jedynie sporadycznie.    ^:

Budowle dzieci z grupy przeciwstawnej charakteryzowały się chaotycznością i przypadkowością rozmieszczenia poszczególnych elementów, co świadczyło o braku planowania. Większość dzieci tworzyła układy poziome •—płaskie, a tylko kilkoro wykonało jednopiętrowe ściany. Struktury układów były mało urozmaicone, ubogo zdobione oraz pozbawione cech treściowych; dzieci często nie umiały nazwać tego, co zbudowały. Przebieg czynności budowania również świadczył o braku planowania. Budowle nie rozsypywały się, gdyż w większości były to układy poziome. Autorka następnie porównała obie grupy dzieci pod względem poziomu rozwoju percepcji wzrokowej i sprawności manualnej ujawniających się w innych zadaniach, angażujących te funkcje: wzrokowe — w teście Grace Arthur i próbie od-poznawania figur geometrycznych; manualne — w próbie obwodzenia kół i w próbie odkładania kart. Ponadto badane grupy były porównane pod względem ogólnego rozwoju umysłowego, wyrażonego ilorazem inteligencji oraz pod względem rodzaju i siły lateralizacji; pod tym względem nie stwierdzono różnic (istotnych statystycznie) między dziećmi dobrze i źle budującymi z klocków. Ogólny poziom rozwoju badanych dzieci był w granicach lub powyżej normy. Natomiast analiza pozostałych wyników badań wykazała, że dzieci źle budujące z klocków dowolne struktury przestrzenna charakteryzują się znacznie niższym poziomem funkcji wzrokowych niż dzieci dobrze budujące oraz niższym poziomem sprawności ruchowej rąk. W niektórych przypadkach, gdy opóź-nionemp rozwojowi motoryki manualnej towarzyszył wysoki poziom percepcji wzrokowej, obserwowano dobry poziom budowania z klocków. Natomiast znacznie rzadziej dochodzi do takiej kompensacji funkcji gorzej rozwiniętej, gdy jest nią percepcja wzrokowa przy dobrym poziomie sprawności manualnej. Tak więc w zabawie konstrukcyjnej, takiej jak dowolne budowanie z klocków, wiodącą rolę pełni sfera spostrzegania wzrokowego: procesy analizy i syntezy, zapamiętywanie i wyobrażanie struktur przestrzennych. Konstruowanie dowolnych struktur przestrzennych czy to z klocków, czy z innych gotowych elementów, jak na przykład z części plastykowych ^; z zaczepami lub metalowych, łączonych śrubką i muterką (Mały inżynier), pozostawia dziecku swobodę wyboru poszczególnych elementów i swobodę planowania i modyfikowania całości. Dziecko w zależności od własnej aktywności i własnych możliwości percepcyjno-motorycz-nych organizuje swoją pracę tak, aby nie nastręczała wielu trudności, szczególnie wtedy, gdy ma już za sobą doświadczenia negatywne (nieudane konstrukcje). Możemy przypuszczać, i wskazują na to liczne doświadczenia, że dzieci wykazujące obniżenie funkcji zaangażowanych w czynności konstrukcyjne tworzą struktury własnego pomysłu na poziomie niższym niż ich rzeczywiste możliwości (ograniczone skutkiem zaburzenia). Same sobie stawiają mniejsze -wymagania. Ponadto niechętnie podejmują ten rodzaj działalności. Taka postawa dziecka nie sprzyja ani ćwiczeniu gorzej rozwiniętych funkcji, ani doskonaleniu czynności konstruowania.

Odmienne warunki stwarza budowanie według wzoru. Kształt całej struktury i jej elementy są ustalone i narzucone dziecku przez wzór. Praca

107