Nartowska Różnice indywidualne0054

dełko klocków. Rzadziej natomiast mają dzieci okazją do wykonywania ulepianek, wydzieranek lub wycinanek. Jest to rodzaj działalności dziecięcej „zarezerwowany” dla zajęć w przedszkolu, czasem, poprzez naśladownictwo, kontynuowany w domu, a zupełnie zaniedbany w szkole. Również rzadko spotyka się prace badawcze dotyczące rozwoju tych umiejętności, ich uwarunkowań i skuteczności treningu. Prawdopodobnie przyczyną są trudności ustalenia kryteriów oce-ny wytworu, znaczna zależność efektu pracy dziecka od materiału, jakim operuje, a wreszcie stosunkowo mała waga problemu zarówno z punktu widzenia teoretycznego, jak i praktycznego.

Wymienione czynności twórcze, tak jak wszystkie zadania manualne, wymagają zaangażowania koordynacji wzrokowo-ruchowej. Wydaje się jednak, że czynnikiem wiodącym jest przede wszystkim sprawność manualna. Ruchy zaangażowane na przykład w czynność lepienia z plasteliny to przede wszystkim precyzyjne ruchy palców, bardzo zróżnicowane, wymagające subtelnej gry napięcia mięśniowego, Uzależnionego od konsystencji (twardości lub plastyczności) materiału, którym dziecko operuje. Wykonanie konkretnego przedmiotu z plasteliny czy wystrzyżenie lub wydarcie z kolorowego papieru wymaga nie tyle prawidłowego spostrzegania wzrokowego (lub wyobraźni), co odpowiedniego rozwoju funkcji kinestetyczno-ruchowych. Z własnych doświadczeń autorki zdobytych w trakcie reedukacji dzieci dyslektycznych wynika, że szczególne trudności przy wycinaniu i ulepianiu mają dzieci niezręczne manualnie. Natomiast prace dzieci ujawniających zaburzenia percepcji wzrokowej nie odbiegają od poziomu ich równieśników. Na ogół większość — poza specjalnie uzdolnionymi — wykonuje omawiane zadania z pewnym trudem i na dość prymitywnym poziomie, gdyż w żadnych czynnościach codziennych i w żadnych zabawach nie napotykają analogicznych struktur Czynnościowych, które w jakiś sposób mogłyby je przygotować do tej dość specjalnej działalności. Wydaje się jednak, że ulepianki, wydzieranki itp. powinny wchodzić do repertuaru ćwiczeń stosowanych w przypadkach znacznej niezręczności manualnej jako te, które wymagają zróżnicowanych i precyzyjnych ruchów drobnych mięśni dłoni.

Innym rodzajem działalności, najczęściej całkowicie spontanicznie podejmowanej przez dzieci w wieku przedszkolnym, jest rysowanie. W czynności tej dziecko nie ma gotowego materiału do ukształtowania nowej formy, jak przy budowaniu z klocków lub lepieniu z plasteliny. Potrzebna jest pusta płaszczyzna — może być kartka papieru, ale dzieci równie chętnie korzystają ze świeżo odnowionych ścian — oraz narzędzie — ołówek, kreda, kawałek cegły (znakomicie nadaje się do rysowania na ścianach). Każdy ruch dziecka narzędziem po płaszczyźnie pozostawia ślad, co jest źródłem ogromnej satysfakcji, a co wynika z potrzeby tak silnej i w tak niewielkim stopniu zależnej od otoczenia, że można przypuszczać, iż została ona przekazana drogą dziedzictwa gatunkowego. Każde dziecko ma potrzebę rysowania niezależnie od tego, w jakim stopniu posiada tę umiejętność.

Literatura psychologiczna i pedagogiczna, światowa i polska na temat rysunków dzieci jest bogata i różnorodna. Rysunki dzieci są rozpatrywane jako wyraz ogólnego rozwoju umysłowego

115