58829 Nartowska Różnice indywidualne0014

rzania się zakresu działalności dziecka i wzrastania wymagań otoczenia. Znajomość możliwości dziecka w poszczególnych etapach jego rozwoju, śledzenie jego osiągnięć i trudności jest zajęciem fascynującym i bardzo przydatnym w praktyce. Pozwala regulować nie tylko wymagania^ ale i zakres pomocy udzielanej dziecku, zwraca uwagę wychowawcy na te dziedziny psychoruchowego rozwoju dziecka, które wymagają stymulacji lub terapii na drodze dydaktycznej lub wychowawczej.

1. Techniki obserwacyjne^{1 2}

po wykonania zadania. Stąd wszystkie uwagi

0    wychowankach mają charakter oceniający: ładnie — brzydko rysuje, szybko — wolno je posiłek, jest samodzielne —• niesamodzielne w ubieraniu się itp. Natomiast ogólne zachowanie jest najczęściej oceniane w kategoriach grzeczny — niegrzeczny, co może określać rozmaite właściwości dziecka.

Nie, należy oczywiście negować wartości tych okazjonalnych spostrzeżeń. Jeżeli nauczyciel wielokrotnie w ciągu całego roku zauważa określone rodzaje reakcji i zachowań, to ma prawo twierdzić, że są one typowe .dla danego dziecka. Gdy ponadto obserwuje, je zawsze w analogicznych sytuacjach, to może rozpatrywać związek między reakcją a sytuacją. Spostrzeżenia dokonywane w ten właśnie sposób są dobrym punktem wyjścia do szczegółowej

1    ukierunkowanej obserwacji.

Przygotowując się do szczegółowej obserwacji jednego dziecka lub grupy dzieci należy najpierw sformułować problem (pytanie), który ma nam naświetlić ukierunkowana obserwacja. W zależności od rodzaju problemu dobieramy odpowiednią technikę obserwowania i organizu-jemy swój własny czas tak;,' aby móc zająć się obserwacją. W czasie zajęć, gdy nauczyciel kieruje działaniem grupy, gdy musi baczyć na wszystkie dzieci i dopilnować właściwego przebiegu zadań wykonywanych przez wychowanków, szczegółowa obserwacja poszczególnych dzieci lub wybranej grupki jest bardzo trudna. Natomiast dowolne zabawy dzieci w ogródku lub w sali są najkorzystniejszym momentem do badania niektórych, zjawisk;, różnych przejawów kontaktów społecznych, prawidłowych i nieprawidłowych, stopnia inicjatywy i pomysłowości

31

1

Najpowszechniejszą metodą poznawania dziecka stosowaną „na co dzień” jest obserwacja jego zachowania i wykonywania różnych czynności. Wydawałoby się, że stałe obcowanie z dzieckiem w przedszkolu stwarza możliwości obserwacji szczegółowej, a nawet drobiazgowej. Tymczasem, przy znacznej liczbie dzieci w oddziale przedszkolnym, opinia o zachowaniu dziecka lub o jego umiejętnościach oparta jest najczęściej na sumie dość przypadkowych spostrzeżeń, nierzadko o charakterze incydentalnym. Obserwacje te dotyczą przede wszystkim zachowań ekstremalnych, nieprawidłowych i zakłócających przebieg zajęć lub tych, które korzystnie wyróżniają dziecko na tle grupy rówieśniczej. Ponadto bierze się pod uwagę ostateczny rezultat działań dziecka, tj. wynik czynności oraz tem-

2

Szczegółowy opis technik obserwacyjnych stosowanych w badaniach dzieci znajdzie czytelnik w książkach: Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. Pod red. M. Żebrowskiej. Warszawa PWN 1975, Podręcznik metod badania rozwoju dziecka. Pod red. P. H. Mus-sena. Przekład z jęz. angielskiego. Pod red, M. Żebrowskiej. Warszawa PWN 1970, s. 80.