Obraz
7 (63)

25

TRZY TEORIE NA TEMAT STOSUNKU JEDNOSTKI DO SPOŁECZEŃSTWA

Augustyna: „[...] populus est coetus multidudinis rationalis rerum quas diligit concordi communione sociatus [„.]”¹⁷, czy też w określeniach Tomasza z Akwinu: „cum societas nihil aliud esse videatur, ąuam adunatio hominium ad unum aliąuid communiter agendum"^ls, wyraża się myśl, że społeczeństwo nie jest bytem substancjalnym, ale są nim jedynie osoby ludzkie, które społeczeństwo czy społeczeństwa tworzy’⁹. Określenia te wykazują niesłuszność teorii orga-nicystycznej. Nie jest jednakże społeczeństwo ludzkie tworem myśli, nazwą, której nie odpowiadałby w świecie istnień żaden desygnat. Społeczności ludzkie istnieją realnie, są całościami odrębnymi od osób, które je tworzą. Społeczność jest bytem przypadłościowym, realnym i polega na powiązaniu, uzależnieniu się zespołem stosunków podporządkowania i współpracy przez osoby daną społeczność tworzące. Owo połączenie dokonuje się dla osiągnięcia określonego dobra. Wymaga ono również powołania odpowiedniej władzy grupowej i działań wykonywanych przez jednostki na rzecz i dla dobra całości. Nie ulega więc wątpliwości, że obok poszczególnych jednostek łączących się dla osiągnięcia wspólnego celu powstaje z tego połączenia odrębny podmiot, grupa społeczna różna od poszczególnych jednostek, które ją tworzą. Typ więzi łączącej osoby ludzkie w społeczność nie ma charakteru jedności fizycznej, jak tego dowodziła teoria biologiczna, ale jest rodzajem więzi o charakterze duchowym. Czynnikiem jednoczącym osoby ludzkie w społeczność jest zawsze jakieś dobro, jakiś cel, wspólne potrzeby, które to potrzeby jednostki pragną osiągnąć w drodze wspólnego mniej lub bardziej zorganizowanego działania. Ponieważ osoby ludzkie tworzą społeczności, aby przez nie uzyskiwać pełnię człowieczeństwa, przeto nie człowiek jest dla społeczeństwa, ale społeczeństwo ma pomagać i służyć celom osoby ludzkiej. Jednostki ludzkie powołują społeczności w wyniku konieczności ich rozumnej natury. Muszą żyć społecznie i rozwijać się za pośrednictwem społeczności. Każda społeczność, organizując jednostki ludzkie dla ich dobra w rodzinę, wieś, państwo, naród, ma za swe naczelne zadanie osiąganie dobra wspólnego dla wszystkich. Dobro wspólne, cel danej grupy, jest różne nie tylko ilościowo, ale i jakościowo od dobra jednostkowego po-

¹⁷    De Cwitate Dei, ks. XIX, rozdz. XXIV. Określenie to odkrył ks. F. Mirek.

¹⁸    Contra impugnantes Dei cultum et religionem, c. 3.

¹⁹    Trafnie wyjaśnia Welty: „Die Gemeinschaft ist keine Substanz, auch keine Quasi-Substanz, sondern - so sonderbar das klingen mag - ein Akzidens. Das soziale Sein gehort nicht in die sub-stanziale, wobl aber in die akzidentelle Seinsordnung. Die Einheit der Gemeinschaft darf nimmer-mehr ais Wesenseinheit, sondern nur ais Einheit der akzidentellen Ordnung begriffen werden" (dz. cyt., s. 178); R. Linhardt podkreśla, że św. Tomasz wyróżnia kilka rodzajów jedności występującej w bytach. Zespolenie ludzi w społeczność stanowi „unitas ordinispor. Linhardt, dz. cyt., s. 136.