obraz5 (62)

powolnego rozwoju społeczeństwa neolitycznego, kiedy to przywracanie równowagi dokonywało się samo przez się w wolnym rytmie następstwa pokoleń.

*

Równoważenie biologiczne, równoważenie psychiczne i społeczne — tak przede wszystkim ukazują się funkcje wyobraźni. Ale istnieje inne równoważenie, które paradoksalnie ułatwia nasza technokratyczna cywilizacja pełna symbolik wyłącznych. Bowiem w obliczu potrójnie wzmacnianego obrazoburstwa, które odsłoniliśmy na początku tej książki, cywilizacja, taka jak nasza, która zbyt często miesza de mistyfikację z demi-tyzacją, proponuje gigantyczny proceder remityzacji na skalę planetarną, dysponując środkami, jakich aż dotąd żadne społeczeństwo w dziejach rodzaju ludzkiego nie posiadało.

Jest wielką zasługą Andre Malraux ^li, iż jasno wykazał, że szybkie środki komunikacji, masowe rozpowszechnianie arcydzieł kultury przez fotografię, druk, kinematografię, przez książki, kolorowe reprodukcje, płyty, telekomunikację, samą prasę pozwoliło na planetarną konfrontację kultur i na totalne zebranie tematów, dzieł i obrazów w jakimś Muzeum wyobrażeniowym, uogólnionym na wszelkie przejawy życia kulturalnego. W obliczu olbrzymiej aktywności społeczeństwa scjentystycznego i obrazoburczego oto samo to społeczeństwo proponuje nam środki przywracania równowagi: moc i obowiązek popierania intensywnej aktywności kulturalnej.

Ale wówczas, jak to przeczuwał Northrop ¹⁵, „Muzeum wyobrażeniowe” uogólnione w całość wszystkich działów wszelkich kultur jest najwyższym czynnikiem przywracania równowagi całego rodzaju ludzkiego. Dla nas, ludzi Zachodu, „ucieczkami Wschód”, uznanie ustrojów i rojowisk obrazów przenoszonych przez sztukę Orientu oraz przez sztukę innych niż nasza cywilizacji jest środkiem, jedynym środkiem przywrócenia humanistycznej równowagi o charakterze rzeczywiście ekumenicznym. Rozum i nauka łączą ludzi jedynie z rzeczami, lecz tym, co łączy ludzi między sobą na skromnym poziomie szczęścia i codziennych kłopotów rodzaju ludzkiego, jest właśnie to wyobrażenie afektywne, które tworzone jest przez królestwo obrazów, a jest tym dlatego, że przeżywane jest przez ludzi. Poza „Muzeum wyobrażeniowym'’ sensu stricto, składającym się z płócien i posągów, trzeba przywołać, trzeba uogólnić obszerniejsze muzeum, które gromadziłoby „poematy” ^lG. Antologia uogólniana w muzeum. Dopiero wtedy będzie mogła się ukonstytuować antropologia tego, co wyobrażeniowe, antropologia, której celem jest nie tylko być kolekcją obrazów, metafor i tematów poetyckich. Ale która ponadto musi mieć ambicję stworzenia, złożonego wizerunku nadziei i obaw rodzaju ludzkiego, ażeby każdy mógł się w nim rozpoznać i w nim się potwierdzić. Bowiem, jak pisał Jean Lacroix: „Duch może się poznać w swych dziełach tylko tak, że w pewien sposób rozpoznaje się w nich” ¹⁷. Tym, na co antro-

133