Cele wych# bmp

być uzupełniane przez wizję życia społecznego pozytywną. Chodzi o to, co dziś nazywa się dialogiem między, cywilizacjami. Dzisiejsza sytuacja Europy, która "stworzyła cywilizację naukowo-techniczną ogarniającą cały świat, jest sytuacją skomplikowaną właśnie dlatego, że rozwiązania humanistyczne isą różne w Europie i w pozostałym świecie. Wielki dialog między cywilizacjami musi być podjęty, abyśmy mogli znaleźć porozumienie między narodami tej ziemi, porozumienie w tolerancji, we współdziałaniu, zrozumieniu wartości innych cywilizacji odległych w czasie, i przestrzeni, ale ważnych jako doświadczenie ludzkiego życia, ważnych jako- elementy „ludzkiego" poglądu na świat. Żyjemy na różnych obszarach tej ziemi, ale zawsze podejmowano w tych samych intencjach problemy rozumienia sensu i wartości życia. Analizując problemy pokoju wewnętrznego jako jednego z warunków wychowania dla pokoju, musimy nie tylko ogarniać problemy walki z ideologiami, które przygotowują wojny, ale równocześnie musimy budować wielkie porozumienie między ludźmi w zasadniczych kwestiach życia, wielkie porozumienie między, cywilizacjami.

_; Kolejny cykl czynników warunkujących wychowanie dla pokoju to problem polityki jako służby ludziom i:polityki jako władzy nad ludźmi, władzy manipulującej ludźmi dla różnorodnych interesów. Kiedy mówimy o wychowaniu dla pokoju, musimy szukać alternatywy dla polityki przygotowań wojennych i polityki podejmującej wojny między krajami. Faza tak zwanej zimnej wojny w Europie uczuliła nas w szczególny sposób na wartość stosunków pokojowych między krajami o różnych systemach społeczno-politycznych, lecz-to, co dla nas dziś staje się szczególnie niepokojące, to napięcia i konflikty, a nawet — jak na razie — krótkotrwale starcia wojenne między krajami o tych* samych, systemach politycznych: Dowodzą one, że działanie na rzecz pokoju winno się wzmagać i pogłębiać po to, by mogło łagodzić także i te konflikty, niezrozumiałe z punktu widzenia ideologicznego.

Trzeba dziś przejawiać szczególną czujność wobec działalności polityków w niektórych krajach. Szeroki ruch obrony pokoju, który mobilizuje i angażuje miliony ludzi, jest szczególnie efektownym atutem w naszej walce o przyszłość. Być może, właśnie dzięki niemu mogliśmy w ciągu ostatnich dziesięcioleci uniknąć wojny,'która stanowi groźbę dla świata. Także i wychowanie winno na szeroką skalę mobilizować masy ludowe dla podtrzymania tych polityków, którzy pragną ocalić pokój, i pokrzyżować plany tych, którzy przygotowują wojnę.

Polityka, która ma służyć pokojowi, wiąże się z respektowaniem praw człowieka i poszanowaniem życia ludzkiego. Deklaracja praw człowieka Narodów Zjednoczonych była ważnym elementem poprzedzającym wychowanie dla pokoju. Niestety w naszych czasach, w których tak wiele i słusznie mówi się o ludzkiej osobie i jej godności, dzieją się równocześnie rzeczy straszliwe, na skalę chyba nie spotykaną w historii: niszczeni są ludzie nie tylko w ich prawach do wolności, ale po prostu w ich prawach do życia; dokonywa się eksterminacja całych plemion, masowa akćja zabijania dzieci, zupełnie jak w historii biblijnej za czasów Heroda. Dokonywa się okrutne niszczenie ludzi za wszystko: za to, co myślą, za to, co mówią, za to, że żyją.

Kończąc ten krótki przegląd problemów związanych z obroną pokoju chciałbym podkreślić, że zakłada on określoną wizję porządku ludzkiego — we-

288 t9 — Bliskie 1 dalekie.., 289