Cele wych bmp

«naj|!Bis«ss!»g

i dzie —;W zasięgu społecznym szerszym niż dotych-czas — terenem samourzeczywistnienia .się ludzi, wy-I razem ich zamiłowań, uzdolnień, pasji i ambicji. Ten ; proces, przekształcania się pracy zawodowej z cięż-j kiego, nużącego, nieludzkiego trudu w świadomą i za-|    angażowaną działalność ludzi będzie z pewnością

I przebiegał powoli i z trudnościami. Nie będzie łatwe [    przekształcanie obiektywnych warunków pracy w

| wielu zawodach: nie jest już dziś łatwe przezwyciężenie ideologii głoszącej, iż humanistyczny - charakter cywilizacji przyszłości będzie zawarty jedynie w czasie wolnym od pracy, ale nie w pracy samej. u .

d Ale—obiektywny proces historyczny wyznaczony t\'i l przez rozwój.nauki.i.-techniki oraz przez postęp spo-h j ‘' łecznej^emobracji, jak się wydaje, prowadzi nie-U !/. uchronnie ku warunkom, w których będzie możliwe /C_upowszechnienie pracy twórczej.- Czy do tych warun-j / ków ludzie dorosną? Czy potrafią z nich skorzystać, /u. kształtując nowy styl pracy zawodowej, przynoszącej .społeczeństwu lepsze efekty, a jednostce zwiększone poczucie sensu życia? Trudno określić perspektywy wczasu, wf których te pytania uzyskiwać będą pozytywną odpowiedź. Ale na tej drodze dokonywać się ;będą .najważniejsze wydarzenia w procesie ksżtałto-jWania dlę nowego człowieka.

Sh-Te rozważania prowadzą nas do najważniejszych — może podstawowych ■— problemów człowieka przyszłości. Chodzi o motywy jego działania i o nową .hierarchię wartości życia.

1

( ' I

n

: • i W, poszukiwaniu odpowiedzi na te pytania stajemy przed dwojaką perspektywą. Być może, przyszłość okaże się epoką dobrobytu i konsumpcji, epoką realizacji małomieszczańskiego ideału: szczęścia i spokoju, wegetacji zacisznej i pogodnej. Być może, stanie się

epoką intensyfikacji życia, powszechnego wzrostu różnorakich zainteresowań, pasjonujących prób i śmiałych inspiracji twórczych. Wszystko wskazuje na to, że~ warunki społeczne będą sprzyjać temu drugiemu typowi_ życia. Nie będzie on jednak wcale koniecznością; pozostaje możliwością w rękach ludzi.

Czy potrafimy kierować ludzi ku takiemu stylowi życia? I t® nie przez-wskazania—czy apele, ale przez rozbudzenie głębokich wewnętrznych potrzeb, iż właśnie tak trzeba żyć. Rzymianie mawiali kiedyś, iż dla człowieka nie jest ważne, żeby żyć, ale koniecznością jest umieć żeglować. Czy potrafimy nadać nowoczesną treść tej niezwykłej koncepcji antropologicznej, tej maksymie odwagi i nadziei?

W tych perspektywach współczesna krytyka społeczeństwa produkcyjnego i społeczeństwa konsumpcyjnego przeradza -się w wielką wizję nowego świata łudzi. Chodzi o to, aby wyłamać się z ram życia wyznaczonych przez cykl: produkcja — konsumpcja, cykl, w którym nie człowiek, lecz towar zajmuje miejsce naczelne. Trzeba przywrócić człowiekowi prawo do działania i do radości, zapewnić mu istnienie w wymiarach głębszych niż producent i konsument. Z tego punktu widzenia praca stawać się będzie ekspresją i wobec tego znikać będzie tyłekroć dyskutowana odrębność problematyki czasu pracy i czasu wolnego. Gdy w społeczeństwie burżuazyjnym zarówno czas pracy, jak i czas wolny stanowiły czas alienujący człowieka, w społeczeństwie przyszłości zaniknie sens odróżniania czasu pracy od czasu wolnego. Gdy przezwyciężymy cywilizację rynków zbylu, stworzymy warunki, w których działalność ludzi, a zwłaszcza ich praca, będzie mogła być przedmiotem ich woli i świadomości, a w świecie, który tworzą, będą mogli się odnaleźć. W "tej'cywilizacji człowiek będzie „produ-

281