Obraz3

XVIII. Problem typologii państw

I 205. Państwa bardzo różniły się i różnią nadal między sobą pud względem struktury organów, budowy terytorialnej, przyjętych w nich procedur decyzyjnych. Różnorodność ta od dawna ukluniała badaczy do dokonywania typologii państw, do wyróżniania rozmaitych ich kategorii i rodzajów. Znane w dziejach nauki o państwie typologie mają w znacznej mierze charakter Umowny. Łączenie państw w pokrewne grupy jest uzależnione od tego, co przyjmiemy za główne kryterium podziału. Te same puństwa, z punktu widzenia różnych kryteriów, można zaliczyć do odmiennych kategorii. Jeżeli, na przykład, podzielimy państwa w zależności od tego, czy głową państwa jest król czy prezydent, to w jednej grupie znajdą się Arabia Saudyjska i Wielka Brytania. Jeżeli za kryterium przyjmiemy z kolei istnienie parlamentarnego systemu rządów, to Arabia Saudyjska znajdzie się w innej kategorii, a Wielka Brytania będzie umieszczona w jednej grupie wraz z Włochami, których głową jest prezydent.

206. Próby typologii państw były podejmowane już od czasów starożytnych. Autorem jednej z nich był Platon. Wedle Platona wśród państw można wyróżnić: timokracje (rządy odważnych), których prototypem była Sparta, oligarchie (rządy bogatych), demokracje (mało stabilne i niekompetentne rządy ludu), tyranie (ustrój strachu i niewolnictwa). Idealnym rodzajem państwa była, zdaniem Platona, polis (przedstawiona w dziele Państwo), której zasadą była hierarchia, porządek, rządy mędrców (filozofów). Innego rodzaju typologię zaproponował Arystoteles (w dziele Polityka). Wyodrębnił on dwa zasadnicze rodzaje państw: te, których ustrój odpowiadał ideałowi dobrych rządów, oraz te, których ustroje ule-