obraz 6

,</e£u-Wieczny, Aunolu-Nieskończony, są niewątpliwie misjonarskiego pochodzenia²⁰, inne natomiast dają się tłumaczyć pierwotną mentalnością tych ludów; tak na przykład Nenecen — „Pan ludzi” lub „Ojciec” nazywany jest również Młody-młoda Nenecen, „Odwieczny król-królowa z niebios”, „Błękitny król-ojciec, błękitna królowa-matka”; dwupłciowość tych imion nasuwa porównanie z pojęciem Wirakoczy jako męsko-żeńskiego²¹ boga, nie mówiąc już o meksykańskim Ometecutli-Omeciuatl i innych bóstwach najwyższych amerykańskich i pozaamerykańskich, pojmowanych w postaci męskiej i żeńskiej zarazem (por. rozdz. XXIII).

Inne imię, Nenemapun „Władca kraju”, nadawano Istocie Najwyższej Mapuczów w obrzędach odprawianych w celu uproszenia deszczu lub pięknej pogody ²², zwłaszcza przy ceremonii nillatun, kiedy na surowym, prymitywnym ołtarzu Istocie Najwyższej składało się ofiarę z krwi, wznosząc specjalne modlitwy o pożywienie, obfite zbiory, mnogie stada bydła, dobrą pogodę, długie życie itp. Ale w najdawniejszych źródłach jako imię dawnego bóstwa Mapuczów-Huilliczów wymienione jest Pillan (u Moliny także Guenu-Pilldn, duch Nieba). Pillan był stwórcą grzmotu i pioruna (Thalcave, „Grzmot”, u Moliny) oraz innych gwałtownych i niszczycielskich zjawisk meteorologicznych, a także wybuchów wulkanów, powodzi, epidemii i tym podobnych klęsk, którymi objawiał swój gniew. Zarazem jednak Pillan uważany był za opiekuna zbiorów, co wiązało się z jego meteorologicznym charakterem (jako dawcy deszczu), najbardziej charakterystyczną cechą tego bóstwa ²³, które pod wpływem nauki chrześcijańskiej i pracy misjonarzy dało asumpt do wytworzenia się wyżej omawianej koncepcji Istoty Najwyższej, podczas gdy pierwotna koncepcja Istoty karzącej (środkami meteorologicznymi i innymi) przetrwała w antytetycznej idei złego boga, o jakim mówią dawni autorzy.

3. WIELKA PUSZCZA TROPIKALNA

Przechodzimy teraz do ludów zamieszkujących wielki obszar puszcz tropikalnych, gdzie wpływ kultury andyjskiej ²⁴ staje się coraz słabszy w miarę zwiększania odległości od jej żywotnych

389

Wszechwiedza bogów