obraz4

stanął na czele narodowowyzwoleńczego ruchu Persów przeciwko panowaniu arabskiemu. Ideologiczną podbudowę powstania stanowiła nauka, wyrosła bezpośrednio z mazda-izmu (...)” ».

Nie da się też zaprzeczyć udziału starej postawy perskiej w panteistycznym odchyleniu mistyków — sufich. Przepaść dzieląca człowieka, który się pokornie poddał, od jego wzniosłego, pańskiego Boga Allacha, nie da się pogodzić z ideą zjednoczenia z najwyższym duchem, jakiej hołdowali sufi. „Poezja sufich, mistyków szukających drogi do zjednoczenia z bóstwem, zakwita kwiatami wszystkich ogrodów' Przemądrego, a upojenie świętym sokiem homy zastąpione zostaje wtajemniczeniem w istotę rzeczy mocą wina. Następuje to w ruinach świątyń ognia, pod opieką «starców magów». Sceneria mistycznych wzlotów nasuwa skojarzenie z tradycjami zoroastryjskimi” — pisze autorka polska ^{1 2}. Można tu dorzucić, że te rekwizyty nie tylko nasuwają skojarzenia z mazdaizmem, ale świadczą wprost o przejęciu ich żywcem z trydycji staroperskiej. Na gruncie ortodoksyjnego islamu zarówno mistyczna jednia, jak i wino stanowią jednakowe bluźnierstwo.

Dla dopełnienia obrazu warto jeszcze dorzucić rys najbardziej jaskrawy, jeżeli chodzi o zapożyczenia staroperskie w ruchach heretyckich. Oto s^kta bjhafrydystów uprawiała

otwarty kuli słońca. Modlono i!ii ła niebieskiego obracając kii nlttfttU tWAM i przyklękając³. Hyla ki Ju* )*WM» Wy zwanie rzucono imldownikom Allachu, #wlH szcza że i wszelkie stwor/onln buł* dmlęjto wało też pewnego rodzaju r/ci.

Religii zaratustrinóskie) nie nrnfim do dnia dzisiejszego za całkowici** wymarłą W granicach swej ojczyzny, Druhna grupka wy znawców Ahura Mazdy (Dobrego Paliw) I Jh go Proroka Zaratustry żyje nadal w lejonłM miast Jazdu i Karmami w śmdknwyiii 11 iinla* Był nawet taki okres za rządów Hn/y Msacha Pahlawiego (1924—19-11), kiedy /mim/ano do wskrzeszenia zaralushy/urn Jaku nam dowego dziedzictwa Iranu, wyodrębnia Jąi ego kraj od sąsiednich państw muzulnminkleli ³’ Nadzieje te upadły wraz ze zmianą naaiiujii za panowania ostatniego monarchy irnusk lc go, Mohammada Rezy Pahlnwirgu, Dokonany na naszych oczach przewrót re| midi kanaku -teokratyczny pod wodzą ajnlollneha ('humci niego z jego fanatyzmem szyickim nie a la nu wi dobrej wróżby dla perskiego zarabiał ry zmu.

Przed tą rewolucją warunki życia w Iranie były na tyle nowoczesne, że wykluczona siała się jakakolwiek dyskryminacja obywateli na tle wyznaniowym czy też zamykanie mniejszości religijnych w gettach. Rolnicy za-

249

1

⁸⁹ F. Machalski, cyt. wyd., s. 329.

2

M. Składankowa, cyt. wyd., s. 232,

3

F. Machalski, cyt. wyd., s. 329. ^4Z Tamże, s. 339.