Obraz4 (11)

NIE WYLEWAJ

Zaolejone odpady mają pokaźny i stale wzrastający udział w degradacji gleby oraz wód powierzchniowych I podziemnych.

Wprawdzie największe ilości ropopochodnych i zaolejonych odpadów powstają w zakładach rafineryjnych i petrochemicznych oraz w transporcie I dystrybucji produktów naftowych, ale znaczącym źródłem zanieczyszczenia jest również eksploatacja samochodów, maszyn i innego sprzętu technicznego.

Skoncentrowane źródła odpadów olejowych są łatwe do opanowania - możliwe jest selektywne gromadzenie oraz odpowiednia, bezpieczna utylizacja.

Największe zagrożenie dla środowiska stanowią różnorodne, przeważnie małe i rozproszone źródła emisji substancji ropopochodnych do ziemi i wód powierzchniowych. Głównym źródłem skażenia jest Wprowadzanie do środowiska zużytych olejów silnikowych.

W czasie użytkowania oleju następuję wzrost jego toksyczności, gdyż w termicznych przemianach powstają węglowodory cykliczne oraz wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne. Jeśli w dodatkach do olejów występują związki chloru, tworzą się także polichlóro-dioksyny i polichlorofurany- silne trucizny, kumulujące się w organizmach żywych i nie ulegające biodegradacji.

Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) już w latach 70. zaliczyła przepracowane oleje do odpadów niebezpiecznych. Podobna klasyfikacja obowiązuje w UniitEuró-pejskiej, a od niedawna w Polsce.

Przy rozlaniu substancji ropopochodnych na powierzchni ziemi część udaje się odzyskać lub zebrać za pomocą sorbentów, ale zdecydowana większość nasyca glebę i przedostaje się do głębszych warstw gruntu i do wód podziemnych. Całkowite usunięcie zanieczyszczeń przez naturalne mikroorganizmy może trwać nawet kilka stuleci. Dlatego też stosuje się biologiczne metody rekultywacji.

Udało się wyhodować szczepy bakterii, które są w stanie w warunkach naturalnych rozkładać węglowodory znacznie szybciej niż czynią to mikroorganizmy występujące naturalnie w glebie. Proces rekultywacji polega na kontrolowanym wprowadzaniu do gruntu wyselekcjonowanych szczepów bakterii wraz z tak zwanymi biokatalizatorami, które wielokrotnie zwiększają szybkość rozkładu. Ponieważ bakterie te nie są modyfikowane genetycznie, nie stwarzają groźby biologicznego skażenia i po wyczerpaniu się węglowodorów wymierają.

Tragiczne dla środowiska są skażenia wód powierzchniowych i podziemnych. Cechązna-mieriną wszystkich produktów naftowych jest zdolność do tworzenia na powierzchni wody stosunkowo trwałych warstw, odcinających wodę od atmosfery, co uniemożliwia dostęp tlenu i powoduje pogorszenie zdolności samooczyszczania się wód, a w skrajnych przypadkach śmierć fauny i flory wodnej.

Największą rozpuszczalność w wodzie mają węglowodory aromatyczne, które są związkami kancerogennymi. Obecność nawet śladowych ilości węglowodorów aromatycznych W wodzie przeznaczonej do picia, poddawanej zazwyczaj chlorowaniu przed skierowaniem do sieci wodociągowej powoduje powstawanie wielokrotnie bardziej szkodliwych aromatycznych chlorowcopochodnych, praktycznie niemożliwych do usunięcia.

Znaczne powierzchniowe rozlewy produktów ropopochodnych w rzekach czy jeziorach likwiduje się za pomocą barier sorbentowych, Wchłaniających zanieczyszczenia.

Usunięcie skażenia wód podziemnych jest bardziej złożone. Wykonuje się odwierty, umożliwiające dostęp do skażonej warstwy wody. Jeśli zawartość substancji ropopochodnych jest bardzo duża, tworzą one na powierzchni wody oddzielną frakcję, którą można odpompować. Następnie można pobierać wodę z otworów, oczyszczać fizykochemicznie w przewoźnych instalacjach i ponownie wprowadzać do gruntu. Jeśli konieczne jest całkowite usunięcie węglowodorów, tak aby woda była zdatna do picia, należy stosować metody biologiczne. Zanieczyszczoną wodę przepuszcza się przez reaktor biologiczny, w którym znajdują się szczepy bakterii rozkładających węglowodory.

Ponieważ rekultywacja zanieczyszczone] gleby I usuwanie zanieczyszczeń ropopochodnych z wody są bardzo kosztowne, jedynym racjonalnym rozwiązaniem problemu jest niedopuszczenie do skażenia poprzez zbieranie I przeróbkę przepracowanych olejów.

Stosowane są dwie metody Unieszkodliwiania - przeróbka olejów na paliwo lub regeneracja.

Przeróbka na paliwo jest stosunkowo prosta, gdyż wymaga usunięcia zanieczyszczeń stałych oraz śladów wody. Przepracowanych olejów nie należy jednak spalać w konwencjonalnych instalacjach* ponieważ szkodliwe substancje zawarte w oleju mogłyby być wtedy emitowane do atmosfery. Niezbędne jest kontrolowane spalanie w wysokiej temperaturze (tak zwane clean bum), W Polsce palniki i kotły do spalania przepracowanych olejów opracowali specjaliści z Politechniki Radomskiej.

Bezpieczniejsza od spalania jest regeneracja zużytych olejów. Popizedzające regenerację wstępne oczyszczanie oleju polega na mechanicznym usunięciu zanieczyszczeń stałych w filtrach i wirówkach oraz usunięcie śladów wody. Podczyszczony olej można poddać procesom rafinacji, a następnie destylacji. Produktem finalnym regeneracji są zazwyczaj oleje bazowe, z których ponownie można otrzymywać oleje silnikowe.

Pierwsza instalacja do regeneracji olejów powstała w zakładach Forda w USA w 1973 r.

W Polsce regeneracja olejów prowadzona jest w Rafinerii Nafty Jedlicze.

W kraju zużywa się rocznie około 210 tysięcy ton olejów silnikowych, z czego zbiórką jest objęte zaledwie 90 tysięcy ton, czyli 40%; 40 tysięcy ton poddaje się regeneracji, a 50 tysięcy ton spalaniu. Ocenia się, że około 90 tysięcy ton rocznie zanieczyszcza środowisko naturalne.

KRZYSZTOF ZIELIŃSKI

KBłSBKBeoee

ciBSiisana iłDitniuwztiniyziira' liinwiaiimuuft: