Obraz0 (18)

Jest bardziej krucha w stanie wilgotnym i z wodą zarabia się dużo łatwiej niż glina tłusta, ale zarobiona jest mniej spoista.

Glina tłusta zarobiona z wodą po wyschnięciu kurczy się i pęka. Powstają wolne przestrzenie wewnątrz masy i mniej lub bardziej głębokie pęknięcia na powierzchni. Pęknięcia te powodują mniejszą spoistość, osłabiają więc spoiwo, a jednocześnie zaprawa traci bardzo ważną cechę — szczelność.

Aby zmniejszyć kurczenie się gliny tłustej i uniemożliwić pękanie po wyschnięciu, dodajemy do niej środków schudzających, jak piasek i mączka ceglana. Nazywa się. to schudzaniem' gliny. Nadmiar jednak środków schudzających zmniejsza przyczepność (lepkość) zaprawy oraz osłabia jej siłę spojenia po wyschnięciu. Dlatego ilość środka schudzającego musi być starannie dobrana do gatunku gliny.

Glina chuda, jeżeli nie zawiera zbyt dużo piasku, może być od razu użyta jako zaprawa. Jeżeli zawiera nadmiar piasku, „natłuszczamy" ją przez dodanie gliny bardzo tłustej. W praktyce dodajemy glinki ogniotrwałej, o której będzie mowa niżej.

Piasek używany do schudzania musi być czysty, drobnoziarnisty (miałki), wolny od kamieni. Piaski o grubym ziarnie (żwirki) nie nadają się do tego celu.

Największe niebezpieczeństwo stwarza zanieczyszczenie piasku odłamkami 9zkła, co się zdarza, jeżeli pobieramy piasek z powierzchni ziemi i w pobliżu mieszkań.

W celu usunięcia kamieni należy piasek, przesiać przez sito -o oczkach wielkości 2 mm.

2. Podział zapraw zduńskich

Zaprawy zduńśkie dzielimy na: zwykłą, ogniotrwałą i szamotową.

Zaprawa zwykła składa się z dobrej gliny gruntowej, w razie potrzeby odpowiednio doprawionej, by nie była zbyt chuda lub zbyt tłusta.

Zaprawa ogniotrwała jest mieszaniną chudej gliny z mieloną glinką ogniotrwałą.

Zaprawa szamotowa jest mieszaniną gliny tłustej łub glinki ogniotrwałej z mączką szamotową.

Glina, jaką zazwyczaj wydobywumy, ma barwą brązową. Nadaje sie ona jedynie do wyrobu zaprawy zwykłej, zaprawa taka bowiem nie jest odporna na wysoką temperaturą, jaka panuje w niektórych częściach pieca. Do budowy tych części pieca używamy zaprawy ogniotrwałej lub szamotowej.

Glina ogniotrwała zawiera głównie kaolin i ma barwą białą, szarą lub bladożółtą. Dostarcza się ją w postaci proszku. Glina ogniotrwała jest zawsze zbyt tłusta. Aby zrobić z niej zaprawą, należy ją odpowiednio schudzić. Do tego celu używamy wyłącznie mielonej cegły, ale nie zwykłej czerwonej, lecz ogniotrwałej szamotowej. Taka mączka ceglana nazywa się szamotem. Szamot, w zależności od przeznaczenia, może być mniej lub bardziej miałki.

3. Przygotowanie zaprawy zduńskiej

Zaprawę zduńską przygotowuje się w następujący sposób. Nakopaną glinę luźno nasypujemy do skrzyni i zalewamy wodą. Nie należy gliny ubijać, gdyż ciasno ubita górna jej warstwa nie dopuściłaby wody do warstw spodnich. Ilość wody jest zależna od stopnia wilgotności samej gliny.

Dobrze namoczoną glinę (najlepiej następnego dnia) starannie przerabiamy, aby rozbić wszystkie grudki. Wówczas dodajemy w miarę potrzeby środka schudzającego i mieszamy aż do otrzymania jednolitej masy.

Gęstość zaprawy regulujemy przez dodanie odpowiedniej ilości wody. Gęstość jest zależna od celu, do jakiego będziemy zaprawę stosowali. Na przykład przygotowana zaprawa do łączenia kafli zaciśnięta w dłoni powinna się łatwo wydostawać przez palce. Najlepiej przyrządzić zaprawę nieco gęstszą niż trzeba i ostatecznie uregulować jej gęstość przed samym użyciem.

Na jakość gliny wpływa dodatnio jej uprzednie zamrożenie. Zamarzająca w glinie woda rozsadza grudki na drobne cząsteczki i grudki te łatwo rozpadają się po stopnieniu lodu. Zmniejsza się wówczas wysiłek potrzebny na rozbicie grudek.

W okresie zimowym dobrze jest ogrzewać glinę w żelaznym kotle. Przyśpiesza to ogromnie rozrobienie gliny, /mniejsza pracę i daje zaprawę ciepłą, co sprawia, że praca w czasie chłodów jest dużo przyjemniejsza.