obraz2

—877) król Amoghawarsza (porównywany pod względem dalekowzroczności swej polityki 2 kalifem z Bagdadu, cesarzem chińskim i cesarzem bizantyńskim) sprzyjał dżinizmo-wi i tym samym zepchnął buddyzm w cień.

Nie wiodło się też buddyzmowi u południowych dynastii drawidyjskich, jak o tym raportuje Hiian-tsang w swej słynnej i nieocenionej dla historii relign książce Wspomnienia o zachodnich krajach. W kraju Palia-wów było wprawdzie 100 klasztorów i 10 tysięcy mnichów szkoły therawada, ale hindu-iści wiele z nich przejmowali na swoje potrzeby. Nic dziwnego, skoro dynastia oddana była siwaizmcwi, co pozostało już na trwa-ie w Tamilnadzie. Podobnie było z Czołami. z których żaden nie popierał buddyzmu. Nie inaczej rzecz się miała i z Pandjami, panującymi ze stolicy w Maduraj. I oni doprowadzili do ruiny klasztory buddyjskie, sprzyjając dżinistom z odłamu digamba-rów ²⁸. Jakkolwiek nie mamy odpowiednika daty 1199 r._} na Południu, wolno wnosić, że buddyzm zmarł tu śmiercią naturalną jeszcze wcześniej. Słyszymy o założeniu klasztoru w Belgami w księstwie Majsur (1055) oraz spotykamy napisy buddyjskie z Dambal (1095) i Miradż (1110) — ale to wszystko²⁹.

²³ Wszystkie dane odnośnie do buddyzmu na południu Indii na podstawie dzieła: Vmcent A. Smith, The Oxford History ci india, Oxford 1964, ed. by Pereival Spear, s 215 i nast ^2fł H. von Giaseuapp, cyt. wyd.. s 253

Wzmianki o buddyzmie po XII stuleciu mają już tylko charakter sporadycznych osobliwości, indywidualnych kaprysów możnych czy też zjawisk epigonistycznych bez najmniejszego echa środowiskowego. I tak bud-oyzm ostał się jeszcze na początku XIII w. w królestwie Pattikara (Czomilla) w Benga-lu, ponieważ muzułmanie nie zdołali dotrzeć szybko do tego zapadłego zakątka kraju. W innym oddalonym rejonie Bengalu władca buddyjski król Madhusena zdołał utrzymać się aż do 1289 roku. Mniej więcej w tym samym czasie spotykamy jeszcze dwu innych władców wyznania buddyjskiego, a mianowicie króla państewka Sapadaleksza w górach Siwalik (w dzisiejszym stanie Uttar Pradesz) imieniem Asiokawalla i króla państewka Kumajun — Puruszottamasin-ha. Fundowali oni nowe budynki w Bodhi Gala. Buddyzm znajdował się wtedy w stanie upadku, ale pielgrzymi, głównie tybetańscy, napływali do najświętszego miejsca aż do XV stulecia.

Pisarz mogulski Abu Fazi przekazuje nam wiadomość, że jeszcze w 1597 r. trafił na kilku wyznawców buddyzmu w Kaszmirze, chociaż byli to ludzie niewykształceni. Poza tym mamy też w literaturze bengalskiej wzmianki odnoszące się do reliktów buddyzmu w Bengalu i północnych Indiach w XVI stuleciu. A pewien pielgrzym tybetański spotka! jeszcze sto lat później ostatnie nie-Gobitki wyznawców Buddy w Bengalu, Ori-