Obraz'0 (3)

R-SO,CI {meraol'

•RM

hu

SO:

sulfoutionianio

Kolejny* etapem oczyszczania surowego produktu Jest hydroliza za pof mocą wody. Maatfpoje wtedy rozkład bezwodników do kwasów ałkilobsnzsno-sulfonowych i roifcied oleum do kvaeu siarkowego!    • t

(ff-4r-SO,),0    •    M,0 —*    2 R-Ar-SOjM,

M,SO_t n SO, * n H,0 —*    (n*l) H,SO„ .

Następni* mieszaninę poreakcyjne zadaje alg roztworem wodorotlenku sodu do pil ok. 7, uzyskując jako produkt końcowy sole sodowe kwasów alkllo-benzanosultonowych mająca konsystancjf pasty.

SulConov*ntc ntttslenu

N wyniku sulfonowania naftalenu mogą powstać pochodne mono- lub wie-losulfonowe (rótne izomery). Poprzez dobór odpowiednich parametrów reakcji uda ja alg osiggngć zadowalajgcs wydajności potgdanych izomerów.

Podczas monoiultonowania naftalenu, w zależności od temperatury reakcji. w różnym stopnia powstaję izomery a' i 0. H temperaturze niższej tworzy się głównie izomer a, podczas gdy w temperaturze wyższej izomer $. Z produktów tych wigksze znaczenie przemysłowe ma kwas

f-nafteleaosulfoaowy.

Kwas 0-naftslenosulfonowy otrzymuje sig przez sulfonowanie naftalenu ■tętonym kwasem slarkowyn w temp. 16S°C. W sulfonatorze umieszcza sig naftalen i przez przeponowe ogrzewania przeprowadza sig jogo stopienie. Nastgpnie dozuje sig 96-procentowy kwas siarkowy. Mieszanina poreakcyjna zawisra 851 kwasu 0-naftalenosultonowego i 15% kwasu a-na£tałenosul£ono-wego. W celu usunigcis izomeru a przez maag sulfonecyjną przepuszcza alg przegrzang parg wodng (kwsa a-naftalenosulfonowy ulega wtedy hydrolizie). Po oddzieleniu z mieszaniny sulfonaoyjnej wody i naftalenu wyodrębnia alg produkt końcowy metodg wyaolenia. Produkt reakcji stanowi sól sodowa kwasu 0-naftalenosulłonowego.    ... <

Sulfonowanie entrechinonu

Sulfonowanie antzachinonu prowadzi do otrzymania kwasów mono- . lub di sulfonowych. Kwssy monoentrachinonosulfonowe powstają • pod wpływami działania 20-procentowego oleum ns antrachinon.- Umiejscowienie sig wpro-| wadssnej grupy funkcyjnej zależy prawie wyłączni* od obecności lub nie-i obccnoecl katalizatora w środowisku -reakcyjnym.

Kwas e-antrachinonoflulfonowy powstaje przez sulfonowanie antrachino-nu 20-procentowym oleum w obecności katsLizśtoza t siarczanu rtęci - w temp. 150°C. Po reakcji mieeisming rozcieńcza aig wodę 1 odsącza nie przereagowany antrachinon. Przesącz zadaje aig ..chlorkiem potasu,, następuje wtedy wytrącenie trudno rozpuszczalnej soli potasowej kwasu! a-antrechinonosultonowego |tsw. soli diamentowsj).

Kwas 0-a n t ra chi nono su l f onówy powstaje przez sulfonowanie antrachi.no-nu w podobnych warunkach jak poprzednio, lecz reakcja pr zabiega .bez dodatku katalizatora. Jako produkt powstaje mieszanina zawierajgcs 95% kwa a u 0-antrachinono*ulfonowego i 5% kwasu a-sntrachinonoaulfonowego. Po wyodrgbnienLu zs środowiska reakcyjnego nie pr zereagowsnogo antrachino-nu, przesącz zadaje alg najpierw chlorkiem sodu, przy czym wytrąca trudno rozpuszczalną sól sodową kwasu 0~antraehLnonoaultonowego (tzw. sól srebrzystą). Po oddzieleniu soli arobrzyetoj z przesączu wyaala się chlorkiem potasu małe ilości soli diamentowej.

5.1.2. Sulfonowanie alkanów

Otrzymywanie kwasów alkllosul/onowych przebiega inaczej niż otrzymywanie kwasów arylosulfonowych. Alkany zawierające do kilkunastu atomów węgla w cząsteczce praktycznie nie reagują w sposób bezpośredni z czynnikami sulfonującymi powszechnie stosowanymi do sulfonowania związków aromatycznych. Czynniki takie, jak stężony kwas siarkowy, oleum i tri-tlanek siarki w podwyższonych tomperaturach w różnym stopniu utleniają związki alifatyczna powodując ich rozkład.

W przemyśle sulfonowe pochodne alkanów otrzymuje sig poprzez:

-    sulfochlorowanio (działanie mieszaniną Cl, 1 SO, na alkan),

-    sulfoutionianio (działanie mloszanlną o* i SO, na alkan).

pety jednoczesnej fotochemicznej aktywacji Środowiska reakcyjnego przez naświetlanie promieniami nadfioletowymi!

SO, • Cl, • hu sull©chlorowanie

| hydroliza (r-r NoOH) R-SO,No (mereolen)

Produkty o budowie *-S0,CI nazywa eię zwyczajowo moroolami, a o budowie R-S0,Na - moraoianaml, co ma związek z miastom Mecseburą w Niemczech, w którym powstały pLocwszo dużo zakłady chemiczno produkująco omawiane związki (1940 r.).

W przemyśle wymienionym reakcjom poddaje aig proetołancuchowe alkany zawierające 10-IB atomów węgla w cząstóczco, wyodrębniano np. z odpowiedniej frakcji ropy naftowej (p. 4.10). Surowiec pozbawia się ewentualnych domieszek węglowodorów nienasyconych (alkeny łatwo przyłączają chlor) np. metodą hydrorafinacjl. Reakcji sulfoch1orowanLa i eulfoutlo-nisnis ulegają równlal nitaza węglowodory, np. propan i n-botan, laez przemiany ta nia ‘mają zaatoaowania przemysłowego, ponieważ produkty nie wykazują dobrych właściwości użytkowych.

Reakcjo ouifochiorowania 1 aulfoutienlanla przebłagają według mechanizmu rodnikowego 1 mają charakter łańcuchowy. SainicjbwanLe

539