Obrazf7 (2)

J 34 UCZENIE SIĘ JAKO AKTYWNE PRZETWARZANIE IHfOnii,,.

ołówek

Rycina 4.3

Zdania oparte na sieci sądów .Karin naostrzyła nowy ołówek". Węzły albo kółka reprezentują sądy (PI i P2). Strzałki odsyłają do elementów lub sądów i określają je jako S = podmiot, O => przedmiot, R = relacja a mianowicie: 1. Karin naostrzyła ołówek i 2. ołówek jest nowy. Poprzez „sieć sądów⁹ można opisać relacje między tymi jednostkami. Pokazuje to rycina 4.3.

Jak sądy są magazynowane w ludzkiej pamięci? W celu wyjaśnienia tej kwestii Jaąueline Sachs (1967) najpierw przeczytała uczestnikom swojego eksperymentu pewną historię. Następnie sprawdziła, czy potrafią oni rozpoznać zdania, które pojawiły się w środku lub na końcu historii. Niektóre zdania były zgodne ze zdaniami z opowieści (zdanie oryginalne), podczas gdy inne zostały przeformułowane lub nawet miały inne znaczenie. Oto przykłady:

Zdanie oryginalne: Zdanie przekształcone: Zdanie w formie biernej:

Zmiana znaczenia:

Wysłał na ten temat list do Galileusza. Wysłał do Galileusza list na ten temat. List do Galileusza na ten temat został wysłany.

Galileusz wysłał mu na ten temat list.

Sachs stwierdziła, że uczestnicy eksperymentu odkrywali zmiany w budowie zdania najczęściej wtedy, kiedy dotyczyły one zdań znajdujących się na końcu historii. Jeżeli wybierano zdania z połowy historii uczestnicy rozpoznawali tylko te, których znaczenie odbiegało od zdania oryginalnego. Można z tego wyciągnąć wniosek, że zdanie bezpośrednio po jego zaprezentowaniu pozostaje jeszcze przez krótki czas zmagazynowane w pamięci. Jeżeli jednak upłynęło więcej czasu i w związku z tym nastąpił interwał, w którym zostały przekazane dalsze informacje, zapamiętuje się tylko znaczenie zdań, zapomnieniu ulega zaś jego dokładna budowa.

Jeżeli uczeń wywołuje z pamięci jednostki informacji, musi on odtworzyć znaczenie reprezentowane w sieci sądów w postaci znanych mu zdań lub obrazowych przedstawień. Ponieważ budowa zdania nie zostaje zmagazynowana, to uczeń decyduje o tym, w jakiej formie zostanie wyrażone znaczenie (a więc albo „Karin naostrzyła nowy ołówek”, albo „Ołówek został naostrzony przez Karin. Ołówek był nowy” itd.). Uczeń zwykle nie odtwarza dosłownie wcześniej przeczytanego tekstu lub informacji, które usłyszał w trakcie lekcji, chyba że mechanicznie nauczył się tego na pamięć i nie przetworzył potem (a więc nie włączył w relacje z już znanymi informacjami). Odtworzenie przez ucznia własnymi słowami — przetworzonymi w stosunku do oryginału — jest często sygnałem stopnia przetworzenia informacji. Nauczyciel powinien zwracać uwagę na ten aspekt nauczania.

Kiedy ludzka pamięć magazynuje informacje jako sądy, efekty w zapamiętywaniu zależą w mniejszym stopniu od długości zdania—uważa Walter Kintsch — bardziej zaś od liczby zawartych w nim sądów. W celu sprawdzenia tego założenia badacz przedstawił uczestnikom eksperymentu zdania o równej długości (o tej samej liczbie słów), zawierały one natomiast albo jeden, albo trzy sądy (Kintsch, Glass, 1974). Kiedy uczestnicy eksperymentu odtworzyli później z pamięci treść zdań, okazało się, że najlepsze rezultaty Osiągnęli w wypadku tych, które zawierały tylko jeden sąd. Chociaż zdania z trzema sądami miały tę samą długość, ich zapamiętywanie przyniosło gorsze rezultaty. W ramach innego eksperymentu Kintsch nakazał uczestnikom badania nauczenie się całych fragmentów tekstu (Kintsch, Keenan, 1973), które znowu miały tę samą długość (tę samą liczbę słów), ale zawierały mniej lub więcej sądów. Zgodnie z oczekiwaniami okazało się, że uczestnicy do zapamiętania sensu potrzebowali tym więcej czasu, im więcej sądów zawierał fragment. Uczeń potrzebuje więc do przetworzenia tekstów tym więcej czasu, im więcej zawierąją one sądów, a więc znaczących informacji.

Sądy nie są wszak jedynymi sensownymi jednostkami, które zostały Zmagazynowane w pamięci. Wiedza deklaratywna zawiera jeszcze inne jednostki, spośród których na szczególne omówienie zasługują przedstawienia obrazowe.

4.2.3

I Przedstawienia obrazowe

W szkole i na studiach niewątpliwie znaczną część wiedzy prayswąia się w trakcie czytania książek i przysłuchiwania się wykładom. Od dłuższego czasu w kręgu psychologii poznawczej dyskutuje się problem, czy pamięć