Obrazg3 (2)

Hi UCZENIE SIĘ JAKO AKTYWNE PRZETWAIZANIE INFORMACJI

„posortowanie” informacji nie gwarantuje jeszcze ich przeniesienia do pamięci długotrwałej. Zachodzi tutaj zależność, na którą wskazywaliśmy już, omawiąjąc teorię Jeana Piageta: to, czy ludziom udaje się skonstruować wiedzę, zależy od tego, czy podane informacje wydają sie im sensowne. Uporządkowane podanie materiału nauczania stanowi przy tym tylko jeden

—    choć istotny — warunek sensownego uczenia się. Wielokrotnie zwracał uwagę na ten fakt przedstawiciel psychologii kształcenia David Ausubel (1963), według którego teksty lub inny materiał dydaktyczny powinny mieć zawsze „potencjalnie sensowny” charakter. Rozumienie — podkreślał badacz

—    może zachodzić u ucznia dopiero za sprawą aktywnego interpretowania własnych doświadczeń. Ponieważ nauczyciel może współkształtować te doświadczenia, jest on również w stanie wspomagać wysiłki ucznia zmierzające do sensownego uczenia się.

Pojęcia .uporządkowane nauczanie” i .czytelność wywodów nauczyciela” po części nakładąją się na siebie: nauczyciele, którym przypisuje się czytelność, „nieustannie starają się o to, by uczniowie zrozumieli ich wywody. [...] Używąją wielu ilustracji i przykładów, porządkują materiał nauczania według logicznych aspektów [...]” (Cruickshank, 1985). W klasach nauczycieli, których lekcje są „czytelne” w takim znaczeniu, jest wielu uczniów wykazujących ponadprzeciętne wyniki w nauce. Należy też podkreślić, że bardzo pozytywnie oceniają oni nauczycieli (Hines i in., 1985; Land, 1987)! Pojęcie „czytelności" dotyczy więc—jak widać — cech osobowości nauczyciela. Jeżeli bowiem możemy stwierdzić, że lekcje nauczyciela są zrozumiałe, wówczas cecha ta okaząje się stabilna i przejawia się przy poruszaniu ^najróżniejszych tematów jako niezależna od uczniów (Williams, 1983).

Nauczyciel, który naucza czytelnie, często sięga między innymi do porównań. Wyraźnie aktywizuje w ten sposób umiejętności, którymi uczeń już dysponuje (Ortony, 1975). Warto więc w niniejszym wprowadzeniu w problematykę pamięci wskazać na fakt, że istnieją rozliczne podobieństwa między pamięcią a biblioteką. Można również wykazać, że ludzie, tak jak komputer, przyjmują informacje, przetwarząją je i magazynują, by później je ponownie wywołać.

Możfiwość orientowania się za pomocą porównań przy przetwarzaniu informacji wspomaga uczenie się zarówno wśród uczniów wszystkich klas, jak wśród osób dorosłych. Jak można wyjaśnić takie rezultaty? Istnieją przynajmniej trzy tego przyczyny:

1.    Nowe informacje dzięki porównaniom stają się bardzie) konkretne i łatwe do wyobrażenia.

2.    Poprzez porównania uzyskują one uporządkowanie (strukturę).

3. Aktywizują ucznia do aktywnego asymilowania nowego materiału z już znanym (Simons, 1984). Uczeń może więc składować informacje w .dziale bibliotecznym", który wydaje mu się najbardziej odpowiedni.

Sięgamy po porównania również po to, by pomóc uczniowi przy przetwarzaniu kolejnych informacji.

Uporządkowane informacje mają tę zaletę, że uwidoczniają istniejące powiązania, dzięki czemu wydobywają aspekty istotne dla ucznia. W trakcie przyswajania informacji o ludzkiej pamięci mógłby on zresztą sporządzić tabelę przeglądową, której przykład podaje rycina 4.8.

	Rejestr sensoryczny	Pamięć krótkotrwała	Pamięć dugokwala
Objętość	bardzo duża	mała (7jednostek)	bardzo duża
trwałość zapamiętywania	bardzo krótka <1 sekunda	najwyżej 20-30 sekund	bardzo dfuga

Rycina 4.8

Możliwość porządkowania informacji w ludzkiej pamięci w celu wspomagania procesów przetwarzania

Efekt wspomagania zapamiętywania, który można osiągnąć dzięki uporządkowaniu materiału nauczania, został dowiedziony już w ramach klasycznego eksperymentu Gordona Bowera i jego współpracowników (1969). Studenci, biorący w nim udział, otrzymali polecenie zapamiętania pojęć zestawionych na zasadzie przypadku:

platyna

aluminium

brąz

szafir

wapień

srebro

miedź

diament

szmaragd

granit

złoto

ołów

mosiądz

marmur

żelazo

rubin

łupek

stal

Inni uczestnicy eksperymentu otrzymali pojęcia podane w porządku hierarchicznym, tak jak to pokazuje rycina 4.9.

Studenci, którym podano pojęcia uporządkowane hierarchicznie, relatywnie szybko zakończyli fazę uczenia się. Przy następnych egzaminach