Obrazh7 (2)

274 UCZENIE SIĘ JAKO AKTYWNE PRZETWARZANIE INFORMACJI

niczne powtarzanie materiału nauczania. Należy raczej skłonić się do aktywnej pracy. Kiedy jednak człowiek będzie gotowy w sposób spontaniczny do aktywnej pracy nad danym materiałem? Na pewno nie wystarczy tu odesłanie do zapisanych w programie dydaktycznym celów nauczania. Człowiekowi, który interesuje się abstrakcyjnymi definicjami pojęć, niemającymi odniesienia do konkretnych sytuacji, może wydać się to wymarzoną wizją szkoły, która nie istnieje. Pojęcia —jak postulują John Brown, Allan Collins i Paul Du-guid (1989) — muszą jednak znaleźć swoje zastosowanie właśnie jako narzędzia — uczeń powinien uświadomić sobie, jaki użytek może z nich uczynić. Reprezentanci szkoły mogą odpowiedzieć, że takie pragmatyczne myślenie tworzy zbyt wąskie ramy dla ich pracy dydaktycznej. Pogląd taki świadczyłby jedynie o całkowitym niezrozumieniu koncepcji Browna i współpracowników. Uczniowie — odpowiedzieliby autorzy — uczą się pojęć tylko dlatego, że ich użycie może się okazać użyteczne na egzaminie. Brown i inni badacze chcieliby jednak rozszerzyć zakres zastosowania pojęć. Przyswojona w trakcie nauczania wiedza powinna się sprawdzać jako „narzędzie” nie tylko w, lecz również poza szkołą, a więc nie tylko w sytuacji, w której uczniowie właśnie się znajdują, ale również w takich, w których mogą się znaleźć. Uczeń musi rozumieć teksty nie tylko w trakcie nauczania, lecz również w życiu codziennym, a więc przy czytaniu instrukcji obsługi, przepisu kulinarnego lub fachowej książki, która poszerza wiedzę na temat naszego hobby. Także w takich sytuacjach powinny się sprawdzać strategie opracowywania podanych informacji, których zastosowanie ćwiczono w trakcie lekcji. Dobrze przerobiona wiedza umożliwia rozwiązywanie problemu. Będzie o tym mowa w następnym rozdziale.

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW — WARUNKI

W| poprzednim rozdziale próbowaliśmy przede wszystkim od-I powiedzieć na pytanie, jak ludzie przyswajają, przetwa-I rzają i magazynują wiedzę oraz jak wywołpją ją z parni ę-I ci długotrwałej. Teraz należy wyjaśnić, jak ludzie tę I wiedzę wykorzystują. Jak zmagazynowane treści są ze sobą łączone, na nowo porządkowane i zmieniane, tak by można było za ich pomocą rozwiązywać istniejące problemy? Jaką rolę odgrywa w tym myślenie i co wiemy o tej ludzkiej zdolności, która choć tak oczywista i zwyczajna, jako przedmiot badań stanowi raczej ukrytą, trudno dostępną aktywność? Jaki wpływ na procesy rozwiązywania problemów wywiera myślenie?

Badania psychologiczne zajmujące się myśleniem i rozwiązywaniem problemów są przede wszystkim ukierunkowane na opis podstaw i przebiegu tych procesów. Pracom tym przyświeca nadzieja, że uda się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego niektórzy ludzie mogą rozwiązywać problemy szybciej i lepiej niż inni. Psychologów kształcenia interesie szczególnie, czy i jak można wspomagać myślenie w trakcie rozwiązywania problemów. Jak wiadomo, szkoła ciągle konfrontuje ucznia z problemami. Kiedy jednak psycholog zastanawia się nad możliwościami pomocy uczniowi, wówczas chce on nie tylko usprawnić sposób rozwiązywania przez niego problemów, ale pyta też, czy i na ile szkoła jest w stanie przygotować go do wymogów żyda (.Uczymy się nie dla szkoły, ale dla żyda”). Powodzenie lub niepowodzenie w zastosowaniu tej reguły zależy od tego, czy uczeń będzie mógł wykorzystać wiedzę