Obrazq6

408 WSPOMAGANIE MOTYWACJI 00 UCZENIA Sit

W tradycyjnych formach nauczania, które oceniały indywidualne osiągnięcia na zasadzie porównania społecznego, uczeń zużywał ogromną energię na to, by w możliwie korzystny sposób zaprezentować się nauczycielowi i, rywalizując o dobre oceny, pozostawić jak nąjlepsze wrażenie. Kiedy uczniowie w takich warunkach przypiszą sobie niewielkie zdolności, istnieje duże prawdopodobieństwo, że nie będą się starali. Uzdolnione dzieci wielokrotnie nie widzą powodu, dla którego miałyby pomagać innym w osiągnięciu sukcesu. Kooperacyjne formy pracy mogą przeciwdziałać takim niepożądanym procesom, jeżeli zostaną spełnione ważne warunki (Slavin, 1989; 1994). Po pierwsze powinny zostać sformułowane jasne cele grupowe. Dotyczą one nagród, które obiecywane są grupie lub jej członkom za osiągane rezultaty. Nie muszą one mieć koniecznie charakteru materialnego, lecz — na przykład — mogą polegać na tym, że osiągnięcia grupowe będą podkreślane i publicznie chwalone.

Po drugie wszyscy członkowie grupy ponoszą indywidualną odpowiedzialność za osiągnięcie wspólnego celu. Zakłada to rejestrowanie każdego jednostkowego wkładu w efekt końcowy. Dlatego nauczyciel tak formułuje zadanie, aby wszyscy członkowie grupy byli zdani na siebie. Zadanie ciągle wymaga, żeby każdy czegoś się uczył, a nie żeby zostało zrobione coś, co aktywizuje tylko jednostki. Kiedy bowiem należy tylko znaleźć odpowiedzi na pytania lub rozwiązanie problemów, zdolniejsi uczniowie mogą sami wykonać polecenie, a rezultat swoich starań po prostu przekazać innym. Mniej zdolnym w takim wypadku przypadłaby rola „pasażerów na gapę”. Jeżeli natomiast grupa powinna starać się o to, by każdy z jej członków czegoś się nauczył, w interesie wszystkich leży podanie koniecznych wyjaśnień i udzielenie pomocy. Z tego procesu społecznego korzyści odnoszą zarówno „dawcy", jak „biorcy”. Po pierwsze udzielanie wyjaśnień innym wspomaga własne rozumienie. Po drugie również przyjęcie dobrze przemyślanych wyjaśnień, które są wykorzystane do osiągnięcia zaakceptowanego celu nauczania, niesie ze sobą pozytywne skutki. Członkowie grupy powinni jednak widzieć powód do wspólnych rozmów o istniejących zadaniach i możliwościach ich rozwiązania.

Aby każdy członek grupy miał motywację do wniesienia własnego wkładu w realizację celu grupowego, powinien istnieć w strukturze grupy trzeci czynnik — równość szans w możliwościach osiągnięcia sukcesu. Każda jednostka wykazująca zaangażowanie może liczyć na uznanie. Aby spełnić ten warunek, należy zacząć realizować orientację na cele uczenia. Uczeń bierze udział w rywalizacji, mając na uwadze swoje przyszłe osiągnięcia. Jeżeli będzie ciężko pracował, może osiągnąć postępy w nauce, które zostaną zarejestrowane i jako wkład jednostkowy wpłyną na ogólną ocenę grupy. Uczeń mniej zdolny posiada dzięki temu w zasadzie możliwość wniesienia do oceny

zbiorczej więcej „punktów za postępy” niż inny uchodzący za bardzo zdolnego ucznia, który dość łatwo się uczy.

Cele grupowe, indywidualna odpowiedzialność i równość szans są częścią wielu form uczenia się opartego na współpracy, które pod innym względem różnią się między sobą. Niektóre programy uczenia się były w ostatnim czasie przedmiotem szczególnie intensywnych badań. Zamiast opisywać je wszystkie (dokładnie omawia je Huber, 1987; 1993), lepiej będzie zaprezentować w sposób wnikliwy jeden wybrany program.

6.4.2.2

Program uczenia się opartego na współpracy

Często praktykowany w nauczaniu program stworzył Robert Slavin (1995). Nadał mu nazwę STAD (ang. Student Teams Achieuement Diuisions). Przewiduje on podział uczniów w klasie na wiele grup, w skład których wchodzić powinno w optymalnym wypadku czterech lub pięcioro uczniów. Na przebieg programu składają się często powtarzające się czynności dydaktyczne.

Lekcja:

Nauczyciel przedstawia pojęcia, zależności i tym podobne i wyjaśnia je. Praca grupowa:

Uczniowie zmagają się w grupach roboczych z zadaniami zapisanymi na kartkach.

Sprawdzanie:

Uczniowie opracowują pojedynczo zadania sprawdząjące.

Ocena grupy:

Ogólna ocena grupy zostąje ustalona na podstawie postępów indywidualnych. Porównanie wszystkich grup pozwala na wybór nąjbardziej skutecznego zespołu, którego osiągnięcia nauczyciel chwali publicznie.