Obraz (1024)

516

Tabela 18.1. Przykłady a, 0-nienasyconych związków karbonylowych

Nazwa	Wzór	Uwagi
		od tego aldehydu pochodzi
akroleina	CH2=CHCHO	zapach przypalonego tłusz-
		czu
aldehyd cynamo-		główny składnik zapacho-
nowy	H-^ CHO	wy cynamonu
	,-COOCHj	monomer używany do pro-
metakrylan metylu	^CH,	dukcji tworzyw sztucznych dodawany do przetworów
kwas sorbowy	CHjCH-CH-CH-CHCOOH	spożywczych dla ochrony przed pleśnią
	I^TT^I
9,10-antrachinon	LiL JLć)	składnik barwników
	o
2-metyk>-2-penfe-	CH3CH,CH=CCHO	jeden z łzawiących składni-
nal		ków cebuli
2-hckscnal	CH3CH2CH2CH-CHCHO	nadaje zielonym liściom ich swoisty zapach
gerania]	/V X .CHO	zapach owoców cytrusowych
	9
p-jonon		zapach fiołków

1 II

kwas 9-okso-2-de- CH₃ę(CH₂)₅CH^s=CHCOOH wydzielany przez królowe cenowy    O    rojów pszczelich

18.2. Rezonansowa polaryzacja i reaktywność a,p-nienasyco-nych związków karbonylowych

Delokalizacja elektronów w sprzężonym układzie wiązań C=C i C-O

Polaryzacja cząsteczki, która w związkach o izolowanym wiązaniu OO jest ograniczona do grupy kar bony lowej, w związkach a,p-nienasyconych rozszerza się na cały sprzężony układ wiązań. Obrazują to struktury graniczne takich, układów:

12    3    4

c°c-c-o —C-C-C⁺-0“ —-*• C+-C-C-0" i    n

rezonansowa delokalizacja elektronów w sprzężonym układzie wiązań C = C i C = O

Analiza struktur I i II pozwala na wyciągnięcie ważnych wniosków dotyczących reaktywności a,p-nienasyconych związków karbonylowych. Struktura I zawiera dodatni ładunek przy karbonylowym atomie węgla, a więc każe się spodziewać, że atom ten zachowuje w związkach nienasyconych zdolność do reagowania z nukleofilami. Jednocześnie jednak ze struktury II wynika, że dodatni ładunek znajduje się też przy skrajnym atomie węgla w układzie sprzężonym (jest to atom nr 1), a więc można również oczekiwać reakcji, w których nukleofile przyłączają się do skrajnego atomu. Ze struktury II wynika też, że wiązanie między atomami C-l i C-2 traci częściowo charakter wiązania podwójnego. Można się zatem spodziewać, ze reakcje elektro filo wego przyłączenia, na przykład reakcje z chlorem łub bromem, będą przebiegały trudniej niż w przypadku izolowanych wiązań OC.

Najważniejszą konsekwencją sprzężenia wiązań OC i C-O jest zmiana reaktywności wiązań C-C w porównaniu z układem izolowanym, gdzie nie ma sprzężenia. W obu przypadkach zachodzą reakcje przyłączenia, ale izolowane wiązania OC reagują tylko według mechanizmu przyłączenia elektrofilo-

pospolity składnik roślin

kwas cynamonowy

H^"COOH