22865 Obraz (1050)

470

Tabela 16.1. Przykłady estrów o charakterystycznych zapachach

Nazwa	Wzór	Zapach
maślan butylu	CH3CH3CH2COOCH2CH2CH2CH3 ananasy
ester izoamylowy kwasu	CH3(CH2)jCOOCH2CH2CH(CH3)2 jabłka
pentanowego
octan izoamyłu	CH3COOCH2CH2CH(CH3)2	banany
octan ok tylu	CHjCOOCH2(CH2)6CH3	pomarańcze
propionian izobutylu	CH3CH2COOCH2CH(CH3)2	rum
octan benzylu	GH3COOCH2C6H5	jaśmin
kumaryna	oa	siano

Woski i tłuszcze proste

Woski roślinne i zwierzęce są mieszaninami estrów zbudowanych z długo-łańcuchowych, nasyconych kwasów karboksylowych i alkoholi. Najbardziej znanym przykładem jest wosk produkowany przez pszczoły.

CH₃(CH₂)nCOOCH₂(CH₂)_nCH₃ wosk pszczeli: n ■ 24 i 26, m = 28 i 30

Najbardziej rozpowszechnionymi estrami w przyrodzie są estry gliceryny. Estry te są ogólnie nazywane glicerydami. W tłuszczach prostych wszystkie trzy grupy OH gliceryny są zestryfikowane kwasami karboksylowymi o długich, nierozgałęzionych łańcuchach. Kwasy występujące w tłuszczach nazywamy kwasami tłuszczowymi. Są to kwasy nasycone i nienasycone.

O    CH₂-0-C-R    (j^OOCR

(jMjOCOR

CJHOCOR

CHjOCOR

R-C-O-CH O    CHOOCR

CHj-O-C-R    CHjOOCR

sposoby pisania wzorów tłuszczów

Tłuszcze wydzielane z materiałów roślinnych i zwierzęcych zawierają od kilku do kilkunastu różnych kwasów tłuszczowych. Wynika stąd, że tłuszcze są mieszaninami wielu różnych glicerydów, bo już z dwóch kwasów można otrzymać sześć izomerycznych estrów gliceryny, różniących się rozmieszczeniem grup acyłowych. Indywidualne glicerydy nie mogą być wydzielane z tłuszczów w stanie czystym, ponieważ mają zbyt podobne własności fizyczne i chemiczne.

Tabela 16.2. Nasycone kwasy karboksylowe występujące w tłuszczach

Wzór	Nazwa	Występowanie
CH3(CH2)nCOOH	masło wy, kapronowy,	drobne ilości w różnych
n=2,4,6,8	kaprylowy, kaprynowy	tłuszczach
CHj(CH2)ioCOOH	tauryno wy	główny składnik oleju palmowego
CH3(CH2)12COOH	mirystynowy	drobne ilości w różnych tłuszczach
CH3(CH2),4COOH	palmitynowy	we wszystkich tłuszczach od kilku do kilkudziesięciu %
CH3(CH2)|6C00H	stearynowy	duże zawartości w tłuszczach zwierzęcych

W tłuszczach występują zmienne ilości kwasów nienasyconych, od kilku do kilkudziesięciu procent. Szczególnie dużo nienasyconych kwasów zawierają oleje roślinne. Najbardziej rozpowszechnionym kwasem nienasyconym jest kwas oleinowy (wzór w tab. 14.1). Kwasy o dwóch i trzech wiązaniach podwójnych są niezbędnymi składnikami naszej diety.