Obraz (1789)

56

akcjach przyłączenia i łatwo ulegają reakcji podstawienia. Koniecznym ale nie wystarczającym warunkiem aromatyczności, jest obecność sprzężonych układów wiązań podwójnych, obejmujących cały pierścień lub układ pierścieni.

7.2. Wzory i nazwy a renów

Aromatyczne węglowodory są nazywane arenami. W tworzeniu nazw are-nów nie stosuje się reguł, przyjętych dla innych węglowodorów, np. dla benzenu nie używa się nazwy J ,3,5-cyk loheksatrien”. Areny jednopierścieniowe są nazywane jako pochodne benzenu albo pochodne innych arenów o przyjętych nazwach zwyczajowych.

CH,

OT

CH,

CH,

Hi

toluen    o-ksylcn    mezytyłen    styren

(metylobenzen) (1,2-dimetylobenzen) (1,3.5-trimetylobenzen) (winylobenzen)

Położenia podstawników oznacza się numerami. Dla pochodnych dwu podstawionych można stosować przedrostki orto-, meta- i para albo ich skróty o-, m- i p-.

Grupa atomów powstająca przez odjęcie jednego atomu wodoru od cząsteczki benzenu nazywa się grupą fenylową. Do często spotykanych należą też grupy z wolnymi wartościowościami w łańcuchu bocznym:

C»Hs-    CsHjCHr-(CsHsJjCH- (CsHsfcC-

fenyl

fenylometyl

benzyl

difenylometyl

trifenylomctyl

trityl

Spośród licznych związków zawierających skondensowane (połączone „bokami”) pierścienie benzenowe najczęściej mamy do czynienia z pochodnym naftalenu, antracenu i fenantrenu. Położenia podstawników zaznacza się numerami. W pochodnych uwodornionych numery służą do pokazana miejsc przyłączenia wodoru.

»    10

1,2,3,4-tetrahydronaftalen

(tetralina)    9,10-dihydroaffiracen

7J. Alotropowe odmiany węgla

Znanymi od dawna postaciami węgla są diament i grafit. Diament jest zbudowany z atomów węgla o hybrydyzacji sp³. Dlatego w sieci krystalicznej diamentu każdy atom jest otoczony przez cztery inne atomy, jak środkowy atom węgla w tetrametylometanie C(CHj)4. Długość wiązań C-C w diamencie wynosi 0,154 nm, podobnie jak w nasyconych związkach alifatycznych. Wiązania C-C są bardzo silne i dlatego diament jest twardy.

Grafit jest utworzony z atomów węgla o hybrydyzacji sp². Sieć krystaliczna grafitu ma budowę warstwową. Atomy węgla w obrębie warstw są połączone w sześcioczłonowe pierścienie, tworzące jakby arkusze, które w graficie są ułożone równolegle, jeden nad drugim. Długość wiązań C-C w obrębie warstwy wynosi 0,142 nm, jest więc tylko niewiele większa od długości wiązań