Obraz (601)

4. Szyk

Z kolei dla (ld) i (2d) szczyt intonacji pojawi się dopiero po orzeczeniu, które zostanie jeszcze wypowiedziane z intonacją wznoszącą:

(ld) Kolumna Zygmunta znajduje się na placu Zamkowym.

(2d) Na placu Zamkowym znajduje się kolumna Zygmunta.

Podsumujmy:

—    W wypowiedzeniu zapisanym lub wypowiedzianym z neutralną intonacją temat jest początkowym elementem wypowiedzi.

—    W wypowiedzeniu zapisanym granica między tym, co stanowi jeszcze część tematu, a tym, co już nie jest tematem, może ulec zatarciu.

—    W mowie tematowi towarzyszy intonacja wznosząca.

Istnieje tradycja utożsamiania tematu wypowiedzi z tzw. „informacją starą”, inaczej datum (to, co dane), a rematu z tzw. „informacją nową”, inaczej novum (nowe). Często bywa tak, że temat odwołuje się do informacji już posiadanej przez odbiorcę. Widać to wyraźnie w dialogach (lb) i (2b) w pierwszym przykładzie. Ktoś, kto mówi: Powiedz coś o x musi wiedzieć o istnieniu owego x.

Niemniej możliwe jest, że temat wypowiedzenia stanowi informację nową dla odbiorcy. Na przykład ktoś, kto po raz pierwszy otwiera Popioły Żeromskiego i czyta: „Ogary poszły w las”, nic wcześniej nie wie o istnieniu tych właśnie ogarów, co nie zmienia faktu, że rozpozna w słowie ogary temat tego zdania.

Charakterystyczną własnością tematu wypowiedzenia jest to, że może on ulec elipsie w zdaniach oznajmujących, zwłaszcza w przypadku, gdy zdanie jest odpowiedzią na pytanie uzupełnienia, a także wtedy, gdy kolejne wypowiedzenia mają ten sam temat, już zidentyfikowany przez odbiorcę. Z kolei remat nigdy nie ulega elipsie w zdaniach oznajmujących.

Oto przykłady zdań, w których temat uległ elipsie:

—    w odpowiedzi

B: Na placu Zamkowym.

—    w kolejnym wypowiedzeniu:

B: Kolumna Zygmunta znajduje się na placu Zamkowym. Ma metrów wysokości.

499