Obraz0

84 IX. Geneza i przyszłość państwa

84 IX. Geneza i przyszłość państwa

F

■Ł

Sr>:

£-4

- \y\jQRyX)

1.

mań, że wydarzenia potoczyły się w ten właśnie sposób. Wskazywać by na to mogły na przykład dzieje Anglii od czasu podboju normań-skiego czy dzieje państw w Ameryce Łacińskiej. Wielu historyków przedstawia dowody na to, że w wyniku podboju, a przynajmniej kolonizacji podejmowanej przez skandynawskich Waregów, powstały pierwsze księstwa ruskie. Jakkolwiek można by w ten sposób tłumaczyć genezę konkretnego państwa, to trudno teonę podboju przyjąć dla wyjaśnienia powstania państwa w ogóle. Należałoby bowiem zapytać, jak¹ to się stało, że jakiś lud urósł do takiej potęgi, iż mógł podbić inny lud. Jak to się stało, że dysponował tak dobrą organizacją, iż pozwoliło mu to na skuteczne działanie w operacjach militarnych. Podboje, sądzić można, pojawiły się, kiedy istniały już jakieś twory organizacyjne zdolne do ich prowadzenia.

112. Teorie dotyczące genezy państwa wiążą się niekiedy z teoriami na temat jego przyszłości. Powiązanie takie widać wyraźnie w teorii marksistowskiej. Państwo powstało w wyniku podziału klasowego. Stąd gdy ten podział zaniknie, zaniknie również państwo. Nie będzie już bowiem istniała potrzeba utrzymywania takiej struktury władztwa publicznego. Nie mając powodu dla utrzymywania swej przewagi politycznej, klasy dominujące przyczynią się, przez sam fakt zejścia ze sceny dziejowej, do zaniku idei państwowości i samego państwa. Marksiści, będąc przy władzy w państwach socjalistycznych, próbowali przyspieszać bieg wydarzeń, likwidować klasy dotychczas panujące. Lecz likwidując te klasy, tworzyli zarazem strukturę państwową, która nie okazywała-naj-mniejszych oznak zaniku. Na zjawisko to wskazywali nie tylko zdecydowani przeciwnicy rewolucji, ale także niektórzy jej prota-goniści i uczestnicy (np. Róża Luksemburg). Miejsce zlikwidowanej warstwy przywódczej i urzędniczej szybko zajęła nowa, jeszcze liczniejsza i nie mniej zamknięta. Określano ją mianem jiomeriklatu-ry.jW jej skład wchodzili nominaci partii komunistycznej, a obejmowała ona wszystkie liczące się stanowiska w państwie, gospodarce, kulturze, nauce itp. Teoria zaniku państwowości zwana jest teorią obumierania państwa) Wedle jej założeń obumieranie państwa miało być długotrwałym procesem dziejowym. Pierwszym aktem uruchamiającym ten proces miała być - w myśl tej teorii - rgwolp-

i |.i proletariacka (socjalistyczna). W rezultacie powstać miało spo-I' c/cństwo bezklasowcTbezpaństwowe, którego strukturą t, s iną miał być powszechny samorząd wolnych wytwórców.

orgamza-

113. Jakkolwiek marksiścijsądzili, że można przyspieszyć proces obumierania państwa, nie podzielali poglądu zakładającego, że można państwo znieść jednym aktem o rewolucyjnym ..charakterze.

1 >o myśli tego rodzaju skłaniali się natomiast anarchiści i anarcho-•sudykaliści. Rewolucyjne zniesienie państwaoznacza, zdaniem anarchistów, likwidację własności prywatnej środków jjrodukcji oraz wszelkich stosunków władzy - publicznej i prywatnej. W ich mniemaniu ludzie, z natury dobrzy, zostali zepsuci przez fakt, żc w dzieje ludzkie wdarły się takie zjawiska, jak własność prywatna, związana z dążeniem do posiadania coraz większych bogactw, oraz władza, która ma ze swej istoty skłonność do korumpowania i psucia charakterów. Dominacja jednych ludzi nad drugimi psuje zarówno dominujących, jak i zdominowanych. Pierwsi stają się tyranami, inni przekształcają się w niewolników wyzbytych poczucia godności, niezależności i autonomii wewnętrznej. Oba te zjawiska - własność i władza - leżą u podłoża każdej państwowości. Anarchiści wyprowadzają stąd wniosek, w myśl którego zniesienie własności i stosunków władczych konieczne jest w jednym akcie rewolucji, powstania, strajku generalnego (anarchosyndykaliści). Wierzą, że jest to osiągalne. Zniesienie władzy i własności sprawiłoby,.że dobre strony natury ludzkiej mogłyby się wreszcie ujawnić. Jednocześnie zaś uniknięto by niebezpieczeństwa odradzania się stosunków władczych z ich wszystkimi wadami, które dostrzegali, obserwując następstwa rewolucji bolszewickiej w Rosji. Anarchiści (np. Pierre Joseph Proudhon, Michał Bakunin, Piotr Kropotkin) wierzyli w to, że po obaleniu państwa formą organizacji społeczeństwa stanie się powszechny samorząd, sieć swobodnych kooperatyw, współdziałanie ludzi na zasadzie ekwiwalentnej wymiany.

Pojawiają się też niekiedy i inne prognozy zakładające zanik państwa. Często współcześnie spotykana jest ta, która głosi zmierzch państw, a przynajmniej państw narodowych, w wyniku postępujących procesów integracji kontynentalnej i globalizacji. Będzie o tym jeszcze mowa.