P1020965 (4)

komputerowy rozwinie się tak bardzo, iż ludzie wkrótce b-, utożsamiać automatyzację | komputeryzacją. Jego nowy dział j* zająć się wdrażaniem tradycyjnych technologii - hydraulicy, elektromechanicznej i pneumatycznej po to, by przyśpieszyć yyyt nywanie operacji i zwiększyć wydajność pracy przy taśmie mom żowej.

„Automatyczna fabryka" wisiała w powietrzu. Już pół m wcześniej magazyn „Fortune" ogłosił, że „groźba i obietnica mas* pracujących bez obsługi robotników są bliższe niż kiedykolwiek Pismo wydrukowało prowokacyjny artykuł dwóch Kanadyjczyk J. I Browna i E. W. Leavera, którzy wyobrazili sobie zauton^ zowaną fabrykę przyszłości, bez robotników. Autorzy wskazy^' liczne przełomy w mechanizacji oraz rewolucyjne możliwości wsm czesnej elektroniki i doszli do wniosku, że zbliża się era fafe, bez robotników. Lekceważąco wyrażali się o pracy ludzkiej, M w najlepszym razie może być „namiastką" i dowodzili, że n_0ł. technologie sterujące produkcją „nie podlegają żadnym ludzk ograniczeniom. Mogą pracować 24 godziny na dobę. Nigdy jt czują głodu ani zmęczenia. Zawsze podobają się im warunki p_rł, i nigdy nie żądają podwyżki płac. Nie tylko powodują kłopotów niż ludzie wykonując tę samą pracę, ale jeszcze mo& je podłączyć do centrali, w której zadzwoni dzwonek alarmowi gdy pracują źle"²⁶.

Artykuł ten i następne po nim, prezentowały wspaniałą no* wizję - perspektywę trzeciej rewolucji przemysłowej. Temat autw matycznej fabryki trafił na podatny grunt. Koniec drugiej wójt światowej przyniósł falę niepokojów robotniczych. Związki zawodow były niezadowolone z powodu zamrożenia płac narzuconego w czaj wojny i miały wielką ochotę na odzyskanie utraconej pozyc w negocjacjach zbiorowych, gdyż w czasie wojny zrezygnowa z prawa do strajku, dlatego też zaczęły coraz częściej rzua wyzwanie zarządom firm. W okresie 1945-55 odbyło się w Stanic Zjednoczonych ponad 43 tysiące strajków I była to w histot przemysłu największa fala konfrontacji między robotnikami a ij rządzającymi²⁷.

| Automatic Mory, „Fortune" 11/1946 s. 160.

²⁶    Machines Without Men, łomże s. 204.

²⁷    Noble, di. cyt. i 25.

Koniec pracy

Dyrekcje firm były coraz bardziej zaniepokojone tym, co uważały za atak związków zawodowych na tradycyjny obszar uprawnień. Prawie we wszystkich gałęziach przemysłu zbiorowe negocjacje dyrekcji ze związkami zawodowymi obejmowały teraz problemy zatrudnienia i zwalniania z pracy, awansów, postępowania dyscyplinarnego, świadczeń zdrowotnych, bezpieczeństwa warunków pracy. „Business Week" ostrzegał, że „nadszedł już czas, aby przeciwstawić się dalszemu naruszaniu kompetencji zarządu"²*.

Wobec groźby intensyfikacji żądań pracowniczych, chcąc utrzymać dawną kontrolę nad środkami produkcji, giganty amerykańskiego przemysłu zainteresowały się nową technologią automatycznej produkcji nie tylko po to, by pozbyć się zbuntowanych robotników, ale również, by zwiększyć produktywność i zyski. Nowa strategia korporacji odniosła sukces. W 1961 r. podkomisja amerykańskiej Izby Reprezentantów ogłosiła dane statystyczne odnośnie do wpływu automatyzacji na zatrudnienie w ciągu poprzednich 5 lat. Związek zawodowy pracowników przemysłu metalowego stwierdzał utratę 95 tysięcy miejsc pracy, gdy produkcja wzrosła o 121%. Związek pracowników przemysłu samochodowego donosił, że automatyzacja pozbawiła pracy ponad 160 tysięcy jego członków. Międzynarodowy związek elektryków twierdził, że w przemyśle elektrotechnicznym zwolniono 80 tysięcy robotników, zaś produktywność zwiększyła się o ponad 200%²⁹. W latach 1956-62 ponad półtora miliona robotników straciło pracę w przemyśle wytwórczym Stanów Zjednoczonych³⁰.

Marzenie dyrekcji o fabryce bez robotników było o jeden krok bliższe realizacji we wczesnych latach 60., gdy w fabrykach pojawiły się komputery. Nowe „myślące" maszyny były zdolne do wykonania różnych zadań w dużo szerszym zakresie, niż to mógł sobie wyobrazić Del Harder, gdy organizował pierwszy po wojnie dział automatyzacji w zakładach Forda. Nowe podejście do automatyzacji wspomaganej komputerem nazwano sterowaniem numerycznym. Według tego podejścia program komputerowy zawiera instrukcje np., w jaki sposób

„Business Week" styczeń 1946. Cyt. wg The End of Corporate Libernlism: Class Struggle in the Electrical Manufacturing Industry 1933-50, „Radical America" 7-8/1975. ²⁵ Noble, dz. cyt. s. 249.

³⁰ Morris Philipson, Aulomation: Implications for the Futurę, New York: Vintage Books, 1962 s. 89.

95

94