P1050384 (3)

7.    Człowiek jest w 100% odpowiedzialny za samego siebie.

8.    Dzieciństwo nie jest fazą przejściową do człowieczeństwa, ale w pełni wartościowym stanem humanuin każdej osoby.

9.    Człowiek, który nic jest w okresie swojego dzieciństwa psychicznie i fizycznie opresjonowany. nic potrzebuje jako osoba dorosła stosować przemocy wobec innych ludzi.

10.    Człowiek uczy się z radością i satysfakcją przez całe życic i potrafi rozwijać swoje umiejętności, jeżeli od urodzenia wspierano jego naturalną, wewnętrzną skłonność do tej aktywności.

11.    Człowiek wspierany w swoim dzieciństwie lojalnie przez rodziców potrafi jako osoba dorosła przetrzymać presję innych osób, organizacji i struktur władzy, nic tracąc poczucia własnej tożsamości.

12.    Człowiek, który nauczył się w swoim dzieciństwie współżycia z innymi ludźmi w sposób otwarty i wolny od wychowawczych intencji, doceni wartość tego typu interakcji dla siebie i społeczeństwa w trakcie osobistych spotkań z ludźmi.

13.    Człowiek, który od urodzenia nie dojrzewa w relacji psychicznej z innymi typu: „góra - dół”, „pan — niewolnik”, doświadcza konflikt jako codzienną formę współżycia, a nie jako katastrofę wc wzajemnych stosunkach międzyludzkich: regulacja przeciwstawnych interesów odbywa się bez lekceważenia drugiej strony.

14.    Człowiek, który jako dziecko może żyć własnym życiem, z pełnym poszanowaniem swoich praw, nie potrzebuje uciekać w wyobcowany świat konsumpcji czy narkotyków⁶⁷.

Nie ma recept na życie z „drugiej strony wychowania” (Jcnseits der Erziehung). Każdy musi to czynić na swój sposób, w swoich granicach doświadczania świata i samego siebie. Oferty antypedagogów odwołują się najczęściej do doświadczeń tak zwanych „nicdyrektywnych” terapeutów, pedagogów, psychologów, wywodzących się zresztą z psychologii humanistycznej Carla Rogersa. Odrzucając pedagogikę dyrektywną, rezygnuje się z wychowania, ale to wcale nie znaczy, że antypedagogom stają się obce lub obojętne problemy rozwoju człowieka, jego życia w społeczeństwie.

Postuluje się tutaj wychowanie bez celowego oddziaływania, rozumiane jako współżycie pokoleń w wolnym od wychowania poczuciu odpowiedzialności każdego za samego siebie. WSPIERAĆ zamiast WYCHOWYWAĆ (unterstutzen statt erziehen) — tak można by najkrócej scharakteryzować naczelną ideęantypedagogiJd. Wspieranie jest bowiem tą formą ludzkiej aktywności, którą zna każdy z nas i którą

Porównaj: H. v. Schoencbeck, Jenseits der Erziehung. Grundlagen und Praxisfragen einer erziehungsfrcien Lehens/uhrung. Freundschafi mil Kindem (Hrsg.), Heft 5, Milnster 1986; tenże, Uniersiutzen ., tenże. Ich liche mich so wie ich bin. Der Weg aus Sclbslhass. Ohnmacht und Egoismus. Kósęl Verlag, Munchcn 1984.

_tkccptujc, kiedy tylko potrzebuje czyjejś pomocy. Podstawo ^spierania jest jego dobrowolność. Pomiędzy wspieraniem się osób istnieje wyraźny _consensus: jeden (wychowanek) chce być wspierany, oczekuje czyjejś pomocy —-t drugi (wychowawca) jest gotów mu jej udzielić, i odwrotnie. Wspieranie zachodzi na bazie wzajemnej równowagi: autorytet dziecka jest równoważony autorytetem osób dorosłych. Rezygnuje się w kontaktach międzyludzkich z dążeń do wzajemnego rywalizowania ze sobą, przewyższania siebie poprzez ciągłe czy doraźne udowadnianie posiadanej władzy: „Mojejest lepsze niż twoje!”, ,Ja mam więcej racji niż ty!" itp."

Antypedagogika koncentruje się na możliwościach budowania prawdziwych, autentycznych, opartych na wzajemnej przyjaźni i wolności stosunkach między dorosłymi a młodym pokoleniem. Pedagogiczne roszczenia wypiera apel dzieci imłodzieży do osób dorosłych: „Ja jestem odpowiedzialny za samego siebie! To należy do mojej istoty bycia człowiekiem. Dostrzeżcie to i uszanujcie! Wspierajcie mnie lojalnie, ale nie wychowujcie mnie za mnie”⁶⁹. Wolne od wychowywania wspieranie nie jest żadną nową teorią samowychowania, lecz zasadą tworzenia odmiennego, uczciwego środowiska dla wszystkich ludzi. Kryje się w tym umiejętność doznawania tego, co naprawdę dzieje się w nas, co czujemy, co myślimy, kiedy wchodzimy w kontakty z innymi ludźmi. Czy ja jako dziecko czuję, że osoba dorosła jest mi równa? Czy mężczyzna odczuwa, że kobieta jest mu równa? Czy człowiek chory, inwalida doznaje tego, że ktoś zdrowy jest mu równy?

Hubertus von Schoenebeck proponuje wzięcie udziału w swoistego rodzaju autoeksperymencic, by wsłuchać się w głos swojego „wnętrza” i szczerze odpowiedzieć sobie na pytanie, jakiego rodzaju uczucia, doznania towarzyszą mi, kiedy czytam następujący tekst (uwaga—jest to fragment z pedagogicznego bestselleru Thomasa Gordona, amerykańskiego psychologa specjalizującego się w doskonaleniu umiejętności psychologicznych pedagogów, którzy poszukują nowych dróg wychowywania dzieci; należy go przeczytać dwukrotnie, przy czym w drugiej jego wersji nastąpi zamiana głównych bohaterów)⁷⁰:

„Rodzice uczestniczący w naszym kursie są bardzo zadowoleni z przekazywane im wiedzy o tym, jak można modyfikować zachowania własnych dzieci, które ta trudno im zaakceptować. Niektórzy stwierdzają w czasie kursu-szkolenia: «N mogę się doczekać, by wrócić wreszcie do domu i wypróbować jedną z omawianw tutaj metod, gdyż moje dziecko od miesięcy wyprowadza mnie z równowagi)^

^H H. v. Schocncbeck, Jenseits..., s. 22 i hast.

^M Tamże, s. 14.

^w H. v. Schoenebeck, Kon Fiihlen der Gleichwertigkeit, Milnster 1989, s. 1—2 (Nadbitl