p1080021 (5)

nion się t pracą) poznają i odczuje piękno przyrody, a przez 10 zwalczać będą w sobie dziecięcy wandalizm, objawiający się w chęci mszczenia drzew i przydrożnych krzewów.

Na okres wakacji polecamy dzieciom prowadzenie notatnika i wpisy wa mc do niego zasłyszanych wiadomości luh-wklcjiuuc-wycinkuw z gazet. dotyczących g^odarki-snunneji oraz gromadzenie nic znanych joj jcs'/oc okazów świata ożywionego (roślinnego) i nieożywionego.

Poziom V

Ośrodkiem zainteresowania poziomu V będzie dziecko i.społcczcńsiwo. Po syntetycznym ujęciu i powtórzeniu całości zagadnień związanych z gospodarką gminną dzieci przechodzą do oceny wartości podobnego urzędu, rozpatrując go pod kątem praw i obowiązków .mieszkańców. Obywatel płaci gminie podatek bezpośredni i pośredni, a w zamian za to korzysta z tych instytucji, które dzieci poprzednio już poznały, oraz ma zapewnioną pomoc i opiekę w razie istotnej potrzeby (np. opłata kosztów leczenia w szpitalu w razie rzeczywistego ubóstwa), przy czym zapoznają się ze sposobami uzyskiwania przynależności gminnej, poznają jej znaczenie i wartość praktyczną. Poruszenie tych zagadnień sprawi, że zastanowią się nad możliwością samodzielnego istnienia gminy, bez dalszego łączenia się (zapoznają się równocześnie z organizacją gminy miejskiej i wiejskiej), a zatrzymując się nawet na samej tylko komunikacji, przekonują się. że łączenie się gmin w powiaty jest konieczne.

Rozpatrujączagadmcniciomunikacji. poznają stopniowojoikiijc dróg: od leśnych ścieżyn, wydeptywanych przez zwierzęta w kierunku rzeki czy stawu (mogą tu poznać sarnę i jej życic), ścieżyn i dróg polnych, zrobionych przez jednostkę dla jej wyłącznego pożytku i wygody, poprzez drogi gminne, wykonane dla wspólnego użytkowania, dochodzą w końcu do budowy dróg bitych, czyli powiatowych, poznając ogrom pracy, którą przy jej urządzeniu różni ludzie muszą wykonać. Zapoznają się zatem z pracą inżyniera (obejrzenie terenu i jego pomiary, plan), narzędziami przez, niego używanymi (taśma metryczna, poziomica i ich konstrukcja), materiałem potrzebnym do budowy drogi, jego wydobywaniem, dostawą i pracą przygotowawczą (piasek, żwir, granit - ich skład kwarc). Zrozumieją potrzebę i sposób ubijania drogi oraz poznają narzędzia i maszyny potrzebne do tego celu (maszyna parowa, główne zasady jej konstrukcji • doświadczenie w klasie). Omawiając następnie sposób konserwacji dróg bitych, uzmysłowią sobie ogrom wydatków związanych z budową i utrzymaniem drogi, co ułatwi im zrozumienie potrzeby opodatkowania się większej liczby gmin, a przez to łączenia się w większe jednostki terytorialne, np. powiaty.

Zapoznająciic ze swoim powiatem, uczą się orientować najnaoiŁ i cmniu. Poznają magnes i jego właściwości (busola), sposób odnajdywania

kierunków świata w dzień (przy tym głębiej zrozumieją właściwości Słońca i jego znaczenie dla życia roślin i zwierząt), w nocy (układ gwiazd, wyszukiwanie przez dzieci konstelacji Wielkiego i Małego Wozu), w lesie (porost mchu na drzewach Od strony północnej). Poznają znaki określające na mapie niziny, wyżyny, góry. rzeki i miejscowości (wykonywanie mapy plastycznej przez dzieci z gliny lub plasteliny), po czym rozpatrują bogactwa regionu, jego świat roślinny, zwierzęcy i nieożywiony, handel, przemysł, instytucje służące wspólnemu celowi (kółka rolnicze, spółki mleczarskie, spółki hodowców drobiu, spółki jajczarskie. kolportaż gazet, działalność teatrów itp.). Zaznajamiają się z. ich organizacja, celami i zadaniami. Dzieci poznają przy tej okazji stroję, piosenki i zwyczaje ludowe, charakterystyczne dla dartej okolicy, zabytki i ich historię Wszystkie zaś wiadomości, zebrane czy to drogą bezpośredniej obserwacji, czy na podstawie badania dokumentów i opowiadań innych osób. dzieci winny umieszczać - w formie specjalnych znaków (np. kawałka chleba. kawałka wapnia, piaskowca lub węgla, żołędzia, maleńkiej gałązki z drzewa iglastego, rysunku fabryki, wiatraka itp. - na dużej, wspólnie przez, nie wykonywanej mapie.

Skoro poznają już dobrze powiat, jego położenie i bogactwa, zaznajomią się z organizacją samorządu powiatowego, zrozumieją jego rolę. Porównają go następnie z gminą. W stosunku do gminy każdy mieszkaniec mul prawa i obowiązki, w stosunku zaś do sejmiku powiatowego jednostką prawną jest gmina, której obowiązkiem jest płacić podatki i dawać pracę. W zamian za to sejmik powiatowy przychodzi gminom z pomocą: podatki rozkłada równomiernie na wszystkie gminy, największej zaś pomocy udziela gminom najuboższym (np. gmina uboga, przy małej liczbie mieszkańców, nie mogłaby wybudować szkoły, a sejmik powiatowy ułatwia jej to). Rozpatrywanie kwestii organizacji, samorządowych i _SDołccznych skieruje uwagę dzieci na wartość wspólnego wysiłku i znaczenie wzajemnej pomocy, co również może być wykorzystane praktycznie podczas zakładania szkolnej kasy poiyezkowo-oaczędnofciowcj (propagowanie idei oszczędzania wśród dzieci) lub kasy wzajemnej pomocy koleżeńskiej.

Po zaznajomieniu się z wszystkimi zagadnieniami dotyczącymi powiatu (terenem, bogactwami, instytucjami i zabytkami) dzieci oznaczą jego granice na dużej mapie Polski, co uzmysłowi im. jak teren poznanego powiatu jest mały w stosunku do całości państwa. Dzieci wywnioskują, że konieczne jest istnienie organizacji wyższej, która dbałaby o równomierny rozwój wszystkich powiatów, umożliwiała wzajemne komunikowanie się i wymianę bogactw, których jedne powiaty posiadają w nadmiarze, inne zaś nie posiadają wr ogóle. Dzieci poznają żalem obecne granice państwa, liczbę powiatów i różnice w ich położeniu geograficznym, następnie - urządzając wędrówki po mapie z biegiem Wisły. Warty i Dniesiru - poznają bogactwa kraju, zaludnienie, zajęcia ludności, charakterystyczne stroje, zwyczaje. podania, zabytki historyczne poszczególnych ziem Polski oraz ważniejsze fakty historyczne, rozgrywające się na tych

43