p1080059 (3)

Co aę tyczy /.ii etapu V - zajęcia końcowe, to spośród 9 czynności tylko 4 wystąpiły w 69% 90% hospitowanych zajęć. Do nich zaliczamy:

' ^c " a) ustalenie. a» nowego dzied poznały w ciągu dnia.

‘ b) ocenę pracy dzieci i sposobu zachowania się w dągu dnia.

’ c) uporządkowanie miejsca pracy,    ,

d) pożegnanie się z dziećmi w milej atmosferze.

Oceniając ogólnie etap V. można powiedzieć, że odbiega on w znacznym stopniu od modelu przedstawianego w piśmiennictwie dotyczącym metody ośrodków pracy. Porównując czynności występujące w czasie hospitowanych zajęć z liczbą czynności możliwych do wystąpienia (w świetle piśmiennictwa dotyczącego metody ośrodków pracy) uznano, iż:

-    najbliższym oczekiwanemu modelowi okazał się etap II. zwany obserwacją (85.7% podobieństwa do założonego moddu w kl III i 88.1% podobieństwa w klasach II);

-    na drugim miejscu znaŁt/l wę etap III, zwany opracowaniem zebranego materiału (58.3% podobieństwa w klasach liii 63.8% podobieństwa w klasach II);

-    pozostałe trzy etapy wykazały podobieństwo wynoszące 48.6%-57.7% w porównaniu z modelem oczekiwanym;

-    hospitowane zajęcia w klasach II zawierały 58,5% czynności, .i w klasach III - 55,6% czynności przewidzianych jako typowe dla metody ośrodków pracy.

Wśród 84 hospitowanych jednostek metodycznych nie było ani jednej, w czasie której realizowano by wszystkie wymagane czynności (Pańczyk 1989. a.19).

Celon innych badań było uzyskanie odpowiedzi na pytanie: czy i w jakim stopniu metoda ośrodków pracy wykorzystana jest do realizacji programu nauczania klas początkowych szkól podstawowych dla lekko upośledzonych umysłowo.

W badaniach zastosowano metodę sondażu diagnostycznego (Pilch 1977). wykorzystując ankietę jako technikę badawczą (Lobocki 1982).

Badania przeprowadzono w blisko 300 szkołach podstawowych dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim na terenie całego kraju. Dobór szkół nic był przypadkowy, ponieważ wiele szkól podstawowych dla lekko upośledzonych umysłowo nie ma klas początkowych. Badania przeprowadzono zatem w tych szkołach, w których zorganizowane były klasy początkowe, a pracujący tam aauczydełe wyrazili zgodę na udział w eksperymencie. Nie ulega wątpliwości, że dobór nauczycieli byl zupełnie przypadkowy. Ogółem zbadano 665 nauczycieli klas I-III, jednak w obliczeniach uwzględniono tylko 634 ankiety, ponieważ. 31 nauczycieli pracownio w klasach łączonych. Spośród tej liczby przebadano 167 nauczycieli /. klas I (co stanowi 26,3% badanej populacji), 196 nauczycieli z klas II (co stanowi 30.9% ogółu badanych) i 271 nauczycieli z klas III (co stanowi 42,8% badanej populacji). Dysproporcje między nauczycielami wynikają z fak-

IU. żc mało jest szkól podstawowych dla lekko upośledzonych, w których funkcjonuje komplet klas początkowych, to znaczy klasa I. II i III. Najczęściej brakuje klasy I bądź I i II (dla odmiany w wypadku wyższych klas w tego typu szkołach są nawet klasy równolegle).

Nauczycieli klas początkowych w szkołach dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim cechuje zróżnicowane wykształcenie. Zaledwie 238 z nich (39.1%) legitymowało się wykształceniem magisterskim, a 396 (60.9%) - wy-kształceniem średnim bądź niepełnym wyższym, to znaczy ukończeniem studium nauczycielskiego bądź wyższych studiów zawodowych. Należy jednak zaznaczyć. że średni poziom wykształcenia nauczycieli można określić jako ..niepełny wyższy". Rozpatrując szczegółowo klasy początkowe, warto zauważyć. żc najniższy poziom wykształcenia reprezentowali nauczyciele klasy II. Badania statystyczne wskazują, że ewidentną przewagę mają nauczyciele klas I i II nad nauczycielami klas III oraz - co jest oczywiste - nauczyciele z wykształceniem magisterskim nad pozostałymi.

Fakt. że Misko 30% nauczycieli pracujących z uczniami upośledzonymi umysłowo w Slopniu-lekkim na etapie nauczania początkowego nic ma wymaganych kwalifikacji budzi niepokój, ponieważ właśnie na etapie prope-dcutyc/.nym nauczyciele powinni mieć pełne przygotowanie pedagogiczne do pracy w szkolnictwie specjalnym. Od „zainwestowania" w- dziecko na tym wstępnym etapie zależy przecież dalsza edukacja.

Ogólnie można powiedzieć, żc badani nauczyciele nic byli nowicjuszami, jeśli chodzi o liczbę przepracowanych lat w kl.is.ich początkowych, ale też trudno uznać ich za weteranów pedagogiki wczcsnoszko!nej. Przeprowadzone badania pozwalają na sformułowanie następujących wniosków i postulatów.

1.    Do klasy początkowej uczęszcza przeciętnie 12.574 uczniów, co stanowi dolną granicę przewidzianą w statucie szkoły podstawowej specjalnej. Z całą pewnością można uznać to za czynnik korzystny w realizacji programu nauczania.

2.    W każdej z klas początkowych lekcje prowadziło (nauczało) przeciętnie 1.541 nauczycieli. Oznacza to. że oprócz nauczyciela - wychowawcy, niektóre przedmioty realizują nauczyciele specjaliści (np. muzyka, kultura fizyczna).

3.    Metoda ośrodków pracy jest stosowana w zasadzie codziennie zarówno w klasach I. jak II oraz III. Brzmi to niezbyt wiarygodnie, jeśli przyjmiemy, żc w klasie pracuje więcej niż jeden nauczyciel.

4.    W większości wypadków w klasach początkowych stosuje się przerwy w zajęciach lekcyjnych. Nic sprzyja to realizacji metody ośrodków pracy, ponieważ zarówno pojedyncze etapy, jak i ich połączenie nic mieszczą się w 45 minutach.

5.    Codziennie zajęcia wstępne prowadzi 95% nauczycieli klas początkowych, przeznaczając przeważnie na nic:

- 30 bądź 45 minut (klasa I).