P1080093 resize

42 ANNA NIRSIOŁOWSK A-WĘDZKA

skie. Badacze ci omawiają dwa zupełnie odmienna regiony geograficzne i kulturowe, różniące się bardzo wyraźnie również i stanem badań.

Wyniki badań Z. Rajewskiego opierają się na wyjątkowo bogatym i dobrze zbadanym materiale, związanym głównie z grodem biskupińskim. Dzięki temu wnoszą wiele zasadniczych danych odnośnie do zróżnicowania chronologicznego i funkcjonalnego poszczególnych stanowisk, Fakt ten umożliwia stosunkowo dokładniejsze niż na innych terenach uchwycenie rozwoju osadnictwa i powiązanie go z typowymi dla tego regionu w pewnym okresie formami osad — grodami.

A. Gałuszka oparł się na obiektach poznanych znacznie gorzej. Ponadto praca jego, obejmująca nieco szerszy teren, z konieczności musiała pewne zagadnienia ujmować ogólniej, ograniczając tym samym wartość osiągniętych wyników. Na podkreślenie zasługuje w niej przede wszystkim próba wyjaśnienia przyczyn powstawania grodów w oparciu o analizę stosunków, osadniczych. Pewnym novum jest tam zastosowanie do badań metody izarytmicznej⁴⁷. Nie wchodząc w jej przydatność dla szerszych badań osadniczych⁴*, wydaje się, że w wypadku poszukiwania związków osadnictwa otwartego z grodami metoda ta nie zdaje egzaminu. Stwarza ona bowiem sztuczny, mechaniczny obraz, nie pozwalający ani na określenie rodzaju stanowiska tworzącego skupisko osadnicze, ani jego faktycznego położenia w stosunku do grodu⁴*. Nie daje to z kolei możliwości stwierdzenia, czy istotnie między tymi obiektami istniały jakiekolwiek związki. Stąd też wydaje się słuszniejsze zastosowanie w tego typu badaniach tradycyjnej metody kartograficznej, uwzględniającej poszczególne stanowiska podzielone pod względem chronologicznym i typologicznym. I ona również, co szczegółowo omówił A. Gałuszka**, ma cały szereg ujemnych właściwości. Wśród nich czołowe miejsce zajmuje subiektywizm interpretacji zarysowującego się na mapie obrazu.

Osiągnięte przez obu autorów odmienne wyniki, wbrew sugestiom o możliwości istnienia zbliżonych obrazów na całym terytorium zamieszkałym przez ludność kultury łużyckiej*¹, dają już podstawę do wysunięcia twierdzenia o istnieniu znacznego zróżnicowania stosunków osadniczych panujących na poszczególnych obszarach związanych z występowaniem grodów.

Dla dokładniejszego poznania i zobrazowania tych różnic wykonano

« Gałuszka, Die Frage-., s. 513.

O Por. również uwagi ogólna na ten temat, A. Na dolski recenzja pracy: R. Janka, Osadnictwo grodowe na Śląsku w świetle metody izarytmicznej..., iw: J „ArchcoL Fol.'*, t. 0: 1964. z. 2. i 454 n.

• Gałuszka. Die Frage.... ryc. 1.

» Gałuszka, Osady obronne...

« Gałuszka. Die Frage..., a. 517.

Mapa ł. Rozmieszczenie osadnictwa w okresie poprzedzającym założenie grodów (przykład grodów powstających w obrębie dużych skupisk osadniczych)

szereg map (w skali 1:300 000) osadnictwa związanego z grodami. Obejmowały one obszary znajdujące się w promieniu 30 km od poszczególnych grodów, przy czym na każdej z map występowały najmniej 2, a w wypadku większego zagęszczenia I więcej grodów. Uwzględniano jednak tylko te obiekty, które po przeprowadzeniu weryfikacji zostały zaliczone co najmniej do III grupy weryfikacyjnej**. Pominięto również tereny najsłabiej pod względem archeologicznym rozpoznane (np. okolice grodu w Kamieńcu nad Wisłą, pow. Toruń) oraz częściowo i te, którymi szczegółowiej zajęli się inni autorzy (Pałuki). Pomimo ie starano się

" Niesiołowsk a - Wędzka, UteopL, s. 408—412. W wypadku, gdy na opracowanym odcinku istniał gród IV grupy, zaznaczono go tylko    za

pytania.