P1100033 (2)

228 Rozdział?

Poza tym drugim zastrzeżeniem można ogólnie stwierdzić, że we wszystkich społeczeństwach posłkapitalistycznych negocjacje w kwestii zawarcia umowy zbiorowej o pracę mają duże znaczenie dla konfliktu przemysłowego.

Powoływane doraźnie lub statutowe organy negocjujące stowarzyszeń pracodawców i związków zawodowych pełnią w przemysłowym konflikcie klasowym funkcję quasi-parlamentarną. W ich obrębie spotykają się przedstawiciele obydwu stron, aby prowadzić spory na podstawie pewnych reguł gry (takich jak porządek proceduralny, lecz także innych norm i form postępowania)¹⁰ i, jeśli to możliwe, powziąć wspólną decyzję. T.H. Marshall w przekonujący sposób pokazał, jak radykalnie ta zasada strukturalna różni się od koncepcji umowy o pracę opartej na prawie prywatnym (zob. 1950a). Dla nas ważne jest to, że dzięki negocjacjom w kwestii zawarcia umowy zbiorowej o pracę następuje odwilż na frontach konfliktu przemysłowego. Jeśli przedstawiciele zarządu i pracowników regularnie spotykają się w celu negocjacji, to stopniowe zmiany struktury społecznej zastępują tendencję do zamieszek rewolucyjnych i wojny domowej.

3) Niemniej jednak taka możliwość bynajmniej nie zostanie całkowicie wyeliminowana nawet tam, gdzie istnieją organy prowadzące negocjacje w kwestii zawarcia umowy zbiorowej o pracę. Reguły gry demokracji politycznej można tylko częściowo zastosować w odniesieniu do konfliktu interesów w sferze przemysłu.

Cały ten kolektywny system jest oparty na zasadzie obopólnej zgody, a wartość porozumień oraz mechanizm rozstrzygania sporów zależały od ich lojalnej akceptacji przez członków obu podejmujących decyzję stron (Ministry of Labour and National Service 1953:16).

Nie tylko uznanie osiągniętych porozumień, lecz w jeszcze większym stopniu trudność ich podejmowania zagrażają skuteczności koncyliacji. W organach negocjujących stowarzyszeń pracodawców i związków zawodowych decyzje większościowe są niemożliwe pod względem strukturalnym; decyzje podejmuje się jednogłośnie lub wcale. O ile porozumienia między grupami konfliktowymi nie da się osiągnąć na drodze negocjacji, o tyle konflikt przemysłowy zagraża samemu procesowi demokratycznemu. Gwałtowne konflikty - strajki i lokauty - pozostają w jego tle i często są jego wynikiem.

Aby jeszcze dalej odsunąć możliwość wybuchu gwałtownego konfliktu, większość zaawansowanych społeczeństw przemysłowych stworzyła drugą linię instytucjonalnych zabezpieczeń - system mediacji i arbitrażu. Deklarowanym celem arbitrażu jest podjęcie ostatniej pokojowej próby regulacji konfliktu w przypadku załamania się koncyliacji. Podczas ogólnego omawiania regulacji konfliktu przedstawiłem schemat typów ingerencji w konflikt stron trzecich, począwszy od dobrowolnej mediacji, przez częściowo obowiązkowy arbitraż, aż po obowiązkowy arbitraż. Taka ingerencja -oprócz ostatniego typu - może być skutecznym sposobem zmniejszenia gwałtowności konfliktu w sferze przemysłu. Istnieje wiele empirycznych przykładów potwierdzają-

¹⁰ Widać to dobrze w sytuacji, gdy nieprzynoszący rezultatów, zaciekły spór płacowy kończy się taką wymianą zdań, jak ta znaleziona w protokole z angielskich negocjacji, który gdzie indziej przeanalizowałem (Dahrendorf 1955a). Otóż przedstawiciel związków zawodowych (znany ze swych radykalnych poglądów) mówi: „Przypuszczam, że w takim razie się żegnamy, życząc sobie miłego dnia!” na co przedstawiciel pracodawców odpowiada: „Przykro mi, panie T.”