P1180390

216 Barbara Wiąctk

dostarczyło jedno z cmentarzysk odkrytych w Pręgowie, gm. Kolbudy, (stan. 1)^K. Z kolei w BuszJcowach, gm. Kolbudy, odkryto na cmentarzysku 20 paciorków bursztynowych i liczne wyroby metalowe ", a groby odkryte na cmentarzysku w Ostróżkach, gm. Kolbudy, mieściły 2 brzytwy i nóż żelazny oraz 2 szpile i 2 pary szczypiec brązowych “. Już kilka tych przykładów dowodzi, że rejon Pruszcza Gdańskiego wyróżniał się sposród innych obszarów Pomorza Wschodniego wyjątkowo znacznym nagromadzeniem lokalnych wyrobów bursztynowych i metalowych oraz kosztownych importowanych paciorków szklanych, które z uwagi na ich cenę nie noszono jeszcze w tym czasie — jak to miało miejsce w okresie wpływów rzymskich — na naszyjnikach, lecz tylko w kolczykach. Liczbę importowanych ozdób pomnażają jeszcze muszle Kauri Jest rzeczą znamienną, że na 25 stanowisk z tymi muszlami na Pomorzu Wschodnim aż 10 przypada na rejon Pruszcza Gdańskiego (we wipomuianych już miejscowościach: Buszkowy, Glińcz Nowy, Lubiewo, Ostróżki Pręgowo i w samym Pruszczu).

Podane wyżej przykłady wyraźnie dowodzą, że rozwój gospodarczy a szczególnie omówione w pracy dziedziny wytwórczości specjalistycznej w Pruszczu i okolicy pociągały za sobą wzrost zamożności mieszkańców. co znajduje wyraźne odbicie w inwentarzu grobów datowanych na młodszy okres halsztacki, jak i na wczesny i środkowy okres lateński.

Starożytne szkutnictwo. Na terenie naszego kraju odkryto znaczną ilość łodzi dłubanek pochodzących z różnych okresów pradziejowych, począwszy od neolitu aż po okres wczesnośredniowieczny. Na samym tylko Śląsku i Pomorzu doliczono się na podstawie informacji zawartych w literaturze, około 100 zachowanych egzemplarzy Tego rodzaju czółna przetrwały do czasów współczesnych; między innymi używano je jeszcze na Pojezierzu Kaszubskim na początku XX w. Dłubanki tylko w nielicznych wypadkach miały pewną chronologię, ponie-waż rzadko spotykano w ich otoczeniu materiały mogące uściślić ich datowanie. Typ łodzi ukształtowany nieomal ostatecznie w neolicie nie mógł być pomocny w ustaleniu czasu wyrobów poszczególnych egzemplarzy. Źródła archeologiczne nie dawały ponadto bliższych danych o stanowiskach produkcyjnych oraz o technologii obróbki czółen. Odkrycie w Luzinie, gm. Luzino, dłubanki wraz z zespołem urządzeń zwią- ^{1 2}

zanycb z wykonawstwem łodzi²⁰, jak dotąd jedyne w Polsce, stanowi ważny przyczynek do pełniejszego poznania zajęć ludności zamieszkującej Pomorze Wschodnie we wczesnej epoce żelaza.

Teren, na którym odnaleziono wzmiankowany zespół produkcyjny, stanowi naturalny mikroregion w postaci wyniosłej płaszczyzny, wyodrębniony otaczającymi rzekami — Redą i Bolszewką. Miejsce odkrycia sąsiaduje z innymi stanowiskami chronologicznie współczesnymi. Charakterystyczną cechą osadnictwa omawianego mikroregionu jest stosunkowo krótki czas zasiedlenia terenu nie wykraczający poza wczesną epokę żelaza; do tej pory nie stwierdzono występowania materiałów ani z wcześniejszych, ani z późniejszych okresów.

W wyniku badań prowadzonych na stan. 17 w Luzinie odkryto, prócz szczątkowo zachowanej łodzi, 12 palenisk, 2 jamy oraz ślady po rozłożonych w piasku 3 parach drewnianych podstawek, na których stawiano czółna, i licznych odpadach drewna, a z zabytków ruchomych — ka- , mienny klin, ułamki ceramiki i małe fragmenty niszczejących form odlewniczych. Obiekty te na skutek płytkiego zalęgania zostały w znacznym stopniu zniszczone w trakcie uprawy ziemi. Dotyczyło to szczególnie dłubanki, z której zachowała się jedynie dolna część. Łódź należała do typu czółen o lekko zaokrąglonych dnach i odmiennie ukształtowanych końcach. Rufa tego egzemplarza była lekko zaokrąglona w rzucie poziomym i skośnie podcięta w profilu; dziób natomiast był smukły i nieznacznie podcięty. Nierównomierna grubość dna dająca się szczególnie zauważyć w środkowej partii nasuwa przypuszczenie, że łódź nie została ostatecznie wykończona lub nie nadawała się do eksploatacji. Dłubanka z uwagi na swoje wymiary (dł. 6,28 m, szer. 1,08 m) należała do jednostek o średniej długości i rzadko spotykanej szerokości Parametry czółna z Luzina wskazują na przeznaczenie eksploatacyjne łodzi: mogła być to jednostka towarowa przeznaczona nawet do transportu morskiego.

Stan zachowania stanowiska nie pozwala na pełną rekonstrukcję miejsca budowy łodzi, jak i kolejnych faz obróbki czółen. Liczba palenisk i ich ugrupowanie oraz zachowane w piaszczystym podłożu ślady po drewnianych konstrukcjach sugerują, że budowa wodnych jednostek we wczesnej epoce żelaza miała zorganizowany, niemalże przemysłowy charakter. Odkrycie starożytnego stanowiska szkutniczego w Luzinie ma niewątpliwie ścisłe . powiązania ze znacznie wcześniej przebadaną przez W. La Baume’a osadą bagienną w Górze-Orie, gm. Wejherowo ²,

"Porównaj przypis 3.

"W. La 13 a u me, Die Pfahlbausiedlung bel Gohra-Wort² im aordlidiea Am-merellen, BlSUer lilr deutsche Yorgeaehiohte, ł U: 1038, ł 1—M.

1

■ Ł Skarbek, Sprawozdanie z badań ratowniczych na cmentarzysku kultury pomorskiej jo Pręgowie, pow. Gdańsk, Pomerania Antiąua, Ł 4: 1971, s. 349—350. ”L. J. buka. Kultura wtehodmopomonka.^ t. 51.

•L. J. Łuka, lamie. s. 304.

2

P. Smolarek. Inwentaryzacjo źródeł do dziejów techniki szkutniczej Słowian pomorskich, Materiały Zachodniopomorskie, Ł 1: 1955, s. 96.