P1190046 (2)

num *#) lub też na rzeczy „czyste", nie splamione zmazą rytualną przekroczenia tabu, bezgrzeszne oraz „grzeszne” (tabu, zakazane). Obie wreszcie pary kategorii posiadają złożoną strukturę wewnętrzną •*, łączącą w sobie elementy różnych faz rozwoju.

Składniki doktryny religijne]

W skład każdej doktryny religijnej wchodzą zawsze trzy grupy zagadnień, dające się w każdej religii dość dobrze od siebie wyodrębnić. W zależności od stopnia rozwoju danej religii, pewne grupy zagadnień (czy też części tych grup) będą opracowane bardziej, inne zaś mniej szczegółowo; jedne będą też bardziej wyeksponowane, inne zaś — drugoplanowe. Tak czy owak każda religia musi udzielić odpowiedzi na pytania, czym jest świat, skąd się wziął i dokąd zmierza, skąd się wzięli bogowie, jakie mają cechy, oraz skąd się wziął człowiek, jaka jest jego natura i sens egzystencji itd. Innymi słowy — w każdej doktrynie możemy wyróżnić problematykę:

—    teologiczną (teorię Boga),

—    kosmologiczną (teorię świata),

—    antropologiczną (teorię człowieka).

Wymienione trzy grupy zasadniczych zagadnień

doktrynalnych rozpadają się dalej na poszczególne, mniejsze obszary kwestii. Wewnątrz każdego z tych głównych kręgów tematycznych („części składowych” doktryny) możemy bowiem wyróżnić trzy dalsze podgrupy zagadnień, a mianowicie problematyki:

M Najbardziej znaną pracą dotyczącą dualizmu sacrum 1 projanum jest — M. Ellade: Dom HalUge und da* Pro/ane. Vom Weson de* Kt-ligiotcn, Hamburg 1957.

•i Podstawową pracą o ..anatomii" śwlątości Jest słynna praca Jt. Otto: Da* lleiltge, Breslau 1917 (do 1959 r. JO wydań}.

—    początków (bogów, świata, Ziemi, człowieka),

—    natury (bogów, świata i człowieka),

—    końca (bogów, świata, człowieka)•*.

Zanim przejdziemy jednak do przeglądu treści doktryny religijnej, warto omówić ewentualny zarzut, który można by postawić naszemu podziałowi doktryny na teorię Boga, świata i człowieka. Czy można tak dzielić wierzenia, skoro przedmioty dwu ostatnich składników istnieją realnie, natomiast przedmiot pierwszego jest iluzoryczny? I czy nie jest to uleganie naciskowi klasyfikacji teologicznej, uważającej Boga za byt istniejący — analogicznie jak świat czy człowiek? Zauważmy jednak, że przedmiotem naszych analiz nie są byty, lecz ludzkie wierzenia — te zaś dzielimy nie według stopnia realności ich przedmiotów, lecz według ich roli w doktrynie religijnej. Chyba że uważamy badania idei Boga i jej roli za zbyteczne — wbrew tezie marksizmu głoszącej, iż „idea staje się siłą materialną, jeśli owładnie masy". A więc podział doktryny religijnej na teorię Boga, świata i człowieka nie musi być ani koncesją na rzecz teologii, ani też „uznaniem” realności istnienia Boga; jest on odbiciem realnej struktury wierzeń religijnych.

W celu łatwiejszego uchwycenia dalszych rozważań ułóżmy otrzymany w ten sposób podział w tabelkę:

•l Tę grupę zagadnień nazywa się ..eschatologię”, co pochodzi od greckiego eschatos — końcowy, ostateczny. A więc ta eschata — to rzeczy ostateczne, końcowe, a eschatologia —* to teoria spraw ostatecznych.