P1190056 (2)

42

ŹRÓDŁA I METODY

Kyc 2.4. Błąd cbpkraqt warstwami mcchank /.-nvnu jcdnmzmur odsłonięte fragmenty trzech różnych warstw Poprawną kolejność eksploracji oznaczono cyframi 1—3 (fot. A. Buko)

Przedmioty' wykonane Z kruchych materiałów, takich jak ceramika, są w nich względnie dobrze zachowane. W warstwach tego typu znajdujemy przede wszystkim odpady po-predukcyjne i pokonsumpcyjne, a zatem wszystko to, co zostało przez mieszkańców osady intencjonalnie wyrzucone lub porzucone.

Warstwa sedymentacyjna jest odmianą warstwy osadniczej. Podstawowa różnica między nimi polega na tym. że o ile w przypadku warstwy osadniczej główną przyczyną przyrostu depozytu jest celowa działalność człowieka, o tyle w drugim podstawowe znaczenie miały czynniki naturalne, takie jak wiatr, opady deszczu, procesy mrozowe i przemieszczenia składników glebowych. Warstwy sedymentacyjne charakteryzuje często tarninowa struktura, powstała wskutek osadzania się różnych jakościowo cząsteczek mineralnych. Ich miąższość jest zróżnicowana i rzadko bywa proporcjonalna do upływu czasu. Warstwy tego typu występują często w różnych naturalnych i sztucznych zagłębieniach terenu; wówczas, wskutek akumułaca. osiągać mogą nawet znaczne miąższości Od warstw naturalnych odróżnia je występowanie w nich elementów antropogenicznych oraz artefaktów Warstwy powstałe w wyniku niszczenia (destrukcji) zachowują wiele cech porównywalnych z warstwami opisanymi wcześniej, ale mają dla archeologa dodatkowe zalety Znajdowane w nich artefakty odznaczają się często większą różnorodnością, a bywa też, że i większą atrakcyjnością. Wynika to z faktu, że obrekty osadnicze opuszczano w pośpiechu, zazwyczaj wymuszonym katastrofą naturalną (np. pożar) lub wydarzeniami wojennymi Sprzyjało to pozostawianiu przez mieszkańców nie tylko rzeczy bezużytecznych, ale także cennych. Destrukcja oznaczała często koniec fazy zasiedlenia Zespoły znalezisk znajdowanych w takich warstwach są szczególnie przydatne do celów datowania, bowiem wyznaczają termmus antę quem użytkowania danego terenu. Rozległa gmina miejska na Wzgórzu Świętojakubsklm w Sandomierzu funkcjonowała od połowy XII w. do czasu najazdu tatarskiego z końca 1259 r. Porzucona przez mieszkańców osada juz nigdy nie została odbudowana, a dalszą zabudowę przeniesiono na tereny miasta lokacyjnego. Dlatego przetrwałe w osadzie tej obiekty i znajdowane w nich materiały źródłowe dokumentują osadnictwo

z okresu bezpośrednio poprzedzającego najazd tatarski. Na wielu stanowiskach cechą wyróżniającą warstw destrukcyjnych są intensywne ślady spalenizny.

Desuukty przykryte są najczęściej warstwami niwelacyjnymi Ich miąższość jest różna; średnio wynosi 20-30 cm, choć osiągać może nawet kilka menów. Są to warstwy najbardziej heterogenne ze względu na pochodzenie i zawartość zabytkową, dlatego też ich przydatność do analizy procesów osadniczych pozostaje ograniczona. Znajdowana tu ceramika jest, co prawda, liczna, ale rozdrobniona i zerodowana. Również inne znaleziska mają niewielką przydatność do celów analizy, a to ze względu na fakt, że występują poza swym pierwotnym kontekstem. Warstwy niwelacyjne w największym stopniu powodują zmiany pierwotnej topografii badanego terenu. Szczególnie wymownym tego przykładem są ośrodki wczesnomiejskle.

Kolejną grupę stanowią stratyfikacje powstałe w wyniku stopniowego opuszczania, wyludniania i ostatecznego porzucenia zasiedlonego uprzednio obszaru miejskiego. W ich formowaniu miały udział zarówno czynniki naturalne, jak i działalność człowieka. Z sytuacją taką zetknąłem się w trakcie badań wczesnośredniowiecznego Chełma. Chodzi o teren w obrębie zespołu szkół ogólnokształcących przy ulicy Czarnieckiego. Bezpośrednio poniżej kilkunastocentymetrowej warstwy humusu, stanowiącej poziom użytkowy terenu, zalegała warstwa ziemi z przymieszką grudek wapnia, o miąższości 30-40 cm, bez

*yc. 2.5. Ukszraliowanle dni wykopu Scheolo- Ryc. Ł6. Szczegóły uksztafcowania powierzchni Bieżnego na osadzie w Kaczycach po zakończeniu calca lessowego na osadzie wiejskie) w Ka-cksploracjl warem-1 obiektów (fol A. Buko)    czycadi (fol. A Buko)