75224 P1190057 (2)

44

ŹRÓDŁA I METODY

Ryt\ 3.7. Wurttwu niwelacyjna

(ponlitfl humusu) * /uwurtnfu i., kuliumwii i okresu wueaancK<> dinlnliiwlniA w dzielnicy wixct» nomlc|sklc| Chełma (fot A. Iluko) jakiejkolwiek wewnętrznej stratyfikacji, w której występowały wyłącznie zabytki wuecant^redniowU i /nr (ryt 2.7), Warstwa ta, określana przez moich chełmskich współpracowników jako osadnicza, przykrywała wkopane w calec kredowy olwekiy datowane na ten sum okres, tj. na połowę XIII w. Trudno ja jednak było uznali za osadniczą /*• względu nu pozycje stratygrafu zna (przykrywała obiekty osady) oraz brak pierwotnej powierzchni. Powstała ona wskutek opuszczenia i częściowej rozbiórki smiktur, które w miarę upływu czasu popadały w ruinę Materiałem tworzącym wspomnianą warstwę były zatem destrukty owych struktur W wyniku zmiennych warunków atmosferycznych, w tym i ipadów działania procesów mrozowych ł wody, a może i wtórnej działalności człowieka, podlegały one degradacji i homogenizacji, czego efektem jest do-irRCRuna kh morfołogiczrui I kulturowa jednorodność. Czas fonnowania warstwy zakończył Mę z momentem, kiedy teren ten zamieniono w okresie nowo-zytnyro na ad

DU każde) warstwy precyzowane są kryteria jej wydzielenia, położenie w ohręłRr wykopu, cechy powierzchni, pozycja (pozioma bądź nachylona), struktura wewnętrzna (jednorodna bądź heterogenna), składniki geologiczne (gk4xvwr mineralne Itp ). organiczne tnp popiół, węgle drzewne) ł kulturowe (ułamki cegieł, zaprawa) Każdorazowo opisuje się też barwę warstwy, naj-atęftde) w sposób intuicyjny lub przy wykorzystaniu kodów barw. Odrębne połę dokumentacji stanowi zawartość zabytkowa warstwy, na którą składają się piMtaluki pokonsumpcyjne (np kości zwierzęce), ułamki naczyń glinianych om/ tzw zabytki wydzielone (par. w dalszej części rozdziału).

Wczesnośredniowieczne stanowiska archeologiczne i ich stratyfikacje: problemy eksploracji

Ikslć. jakość ł wzajemne proporcje materiałów znajdowanych w warstwach, ich cediy mcRgigółnc nm wybór optymulne| strategii I wdania uzależnione są od typu stanowiska Dii okresu wczesnego sredniowiec za są to najczęściej ośrodki

typu wczesne miejskiego, grodziska przetrwałe w otwartym terenie, osady wiejskie, miejsca kultu religijnego (w tym zabudowania klasztorne) oraz cmentarzyska. Każde z nich ma odmienne cechy stratyfikacji, i tym samym wymaga zastosowania odmiennej procedury badawczej.

Stratyfikacje stanowisk wczesnomiejskich

Dokuczliwym problemem związanym z eksploracją stanowisk tej grupy jest najczęściej brak wolnych przestrzeni, na których można realizować prace archeologiczne. W ostatnich latach pole działań archeologa stanowią najczęściej działki przygotowywane pod inwestycje. Nie zawsze jednak przestrzeń udostępniona przez inwestora jest najbardziej pożądanym miejscem eksploracji. Innym problemem, jaki rysuje się przy okazji badań tego typu, jest słaby stan zachowania wczesnośredniowiecznych stratyfikacji; bywa, że niekiedy w ogóle idi w danym miejscu brak. Wynika to z faktu zmian wzorców zabudowy terenu, którym towarzyszyły najczęściej destrukcje wcześniejszych obiektów, niwelacje, a następnie lokalizacja w tym samym miejscu kolejnych budynków. Niekiedy o obecności w danym miejscu starszych struktur osadniczych świadczą nie tyle przetrwałe ich relikty, co znajdowane na wtórnym złożu materiały, najczęściej w postaci ułamków naczyń. Jedynie w miejscach pełniących od wieków funkcje symlx)liczne, takich jak np. Wzgóize Wawelskie w Krakowie, możliwość natrafienia na liczniejsze niż zazwyczaj obiekty z okresu wczesnego średniowiecza jest zdecydowanie większa. Ale i tam, wskutek intensywnych zmian zabudowy wzgórza, niektóre jego elementy strukturalne o kluczowym znaczeniu, jak choćby pozostałości najstarszego wału obronnego, pozostają poza obserwacją (por. rozdz. 10).

Inny problem stanowią wielowiekowe przeobrażenia wzorców zabudowy miast, co utrudnia dotarcie do najstarszych epizodów ich dziejów. Zmiana planu przestrzennego Sandomierza u progu XII w. spowodowała, że w miejscu osady na Wzgórzu Collegium Gostomianum powstał kościół p.w. św. Piotra z przyległym doń cmentarzem. O uprzedniej obecności w tym miejscu osady świadczą jednak jamy zasobowe, które z tej racji, że zostały wkopane głęboko w ziemię, miały szansę przetrwania do naszych czasów (por. ryc. 2.2).

W trakcie badań stanowisk wczesnomiejskich natrafiamy często na kopalne pozostałości budowli minowanych. Zdarza się, że na tym samym poziomie posadowienia tworzą one gęstą sieć wzajemnie się niszczących i przecinających struktur. Istotnym zadaniem jest w tym przypadku poprawną identyfikacja i opis poszczególnych faz zabudowy. Ten specyficzny układ, jaki tworzą wielofazowe mury kopalne, nazywany jest niekiedy przez archeologów „stratygrafią poziomą", aczkolwiek termin ren jest mylący; relacje stratygraficzne warstw i obiektów są liowlem niezmienne. Niekiedy ustalanie wzajemnych powiązań warstw i obiektów jest niemożliwe z tej przyczyny, że zalegają one pod współczesną zabudową. Ich analiza przypomina wówczas proces poszlakowy, na podstawie