P1190067 (2)

64

ŹRÓDŁA metody

Myc. 2.19- Wyobrażenie na drzwiach I płockich OCU w.) — w Środku postać biskupa Aleksandra z Malonnc (fot. A. Buko)

chach fizycznych, jak fryzury, brody, oraz ubiory czy kształt obuwia (por. rozdz. lO).

Dane źródłowe prezentowane w tym rozdziale pracy, wykorzystywane są przez archeologów w różnym stopniu. Ich efektywność zależy od przedmiotu badania. Część z nich, jak np. inskrypcje czy przedstawienia ikonograficzne, wykorzystywać mogą jedynie badacze młodszych faz wczesnego średniowiecza. Ale dane te, nawet w połączeniu z innymi kategoriami źródeł, w tym wydobywanymi z ziemi, okazują się w wielu wypadkach niewystarczające, aby wypełnić luki naszej wiedzy. Opinię tę ilustrują problemy związane z interpretacją wielu odkryć z ziem polskich prezentowanych na stronach tej publikacji, choć niekiedy od momentu ich ujawnienia minęło wiele dziesiątków lat.

Mpc. 2.20. ()punądzenle rycerskie zrekonstruowane na p°d nawlg pwo«ci Bolesława Wstydliwego r. połowy XIII »■

(wg H Kotarskiego, _oprac. A. Buko)

Rozdział 3

Skąd na ziemiach polskich wzięli się Słowianie?

„Autochtoniśd”, „allochtoniśd” i inni: długie dzieje sporu o pochodzenie Słowian¹

Dla ruskiego kronikarza Nestora — autora pisanej w XII w. Powieści minionych lat (znanej też jako Powieść doroczna) - nie ulegało wątpliwości, że po zburzeniu wieży Babel wśród 72 ludów, na które Bóg podzielił ród ludzki, znajdowali się Słowianie, pochodzący z plemienia Jafetowego. Po licznych wędrówkach osiąść mieli na terytorium naddunajskim, skąd rozchodzili się dalej, przyjmując nazwy plemienne, pod którymi znamy ich ze źródeł pisanych. Odmiennie wędrówkę Słowian postrzegał piszący w XV w. Jan Długosz, który widział Ich przemarsz, ale ze wschodu na zachód, to jest z Babilonii do Europy przez góry Kaukazu. W ten sposób dopatrzył się bezpośredniego związku między Słowianami a Sarmatami.

W miarę upływu czasu i poszerzania zakresu wiedzy przedmiotowej, zastanawiano się nad możliwością środkowoeuropejskiego pochodzenia Słowian. Bjwybitniejszym przedstawicielem tego kierunku w XDC w. i w pierwszej połowie XX w. był czeski uczony Lubor Niederłe. W odróżnieniu od wielu swych poprzedników, wykorzystywał w dużej mierze osiągnięcia archeologii (L. Nie-derie 1901-1924). W okresie międzywojennym zwolennicy miejscowego pochodzenia Słowian, do których należeli znani polscy prahistorycy, m.in Leon JKozłowski, Józef Kostrzewski i Konrad Jażdżewski, skłonni byli cofać początki Sowian nawet do epoki brązu, łącząc ich genezę z ludnością kultury łużyckiej.

W trwających do dziś dyskusjach biorą udział przedstawiciele różnych nauk: historycy, etnolodzy, przyrodnicy, archeolodzy i językoznawcy. Efektem jest polaryzacja stanowisk wokół dwóch głównych (choć nie jedynych, jakie dotąd sformułowano) koncepcji pochodzenia Słowian, określanych w literaturze przedmiotu mianem .zachodniej" (autochtonicznej) oraz .wschodniej" (allochto-nicznej).

1

Na temat sporu o pochodzenie Słowian Istnieje bogata Ulen tura W lej części rozdziału wykorzystano przede wezyetktm dane zawarte w pracach: V.D. Baran 1972, P M Bntford 2001, F. CUrta 2001. K. Godlowski 2000. W. Henael 1981. K. JatdZcwski 1970. J. Kostrzewski 1960, Ł Lccicjewlcz 2000. .1. Okultrz 1986. M Par-nmkt 1988a. 1988h. Spór o Słowian 1966; Inne zalecane pozycje znaleźć można w wykazie literatury