P1190094 (2)

118 ŚWIĘTE GÓRY

słabo zasiedlony, brak tu pranie wszystkim grodu z tego okresu. Zdaniem wspomnianego badacza; praytoczooe dane wskazują, że cały ten obszar pełnił wówczas funkcję sacrum dla lokalnej wspólnoty plemiennej. To chyba też spowodowało, ze właśnie na Górze św Wawrzyńca po przyjęciu przez Polskę chrześcijaństwa u progu XI w przystąpiono do wznoszenia monumentalne] bazyliki (por. roodz. 11).

Na Mazowszu nowsze badania podały w wątpliwość tezę Włodzimierza Szafrańskiego (1983) o pogańskim miejscu kultu na Wzgórzu Tumskim w Płocku - z czym wielokrotnie można się spotkać w publikacjach zarówno historyków. jak i archeologów Przypomnijmy; autor ten w swej pracy o wczesnośredniowiecznym Płocku pisze o unikatowych ze względu na kontekst występowania znaleziskach: czaszce 12-letniej dziewczynki, której fragment znaleziono przy krawędzi bruku kamiennego (w sąsiedztwie reliktów archJtektorucznyc h tzw. romańskiego paiatium). na dodatek obstawionej trzema zgniecionymi naczyniami ceramicznymi W bezpośrednim sąsiedztwie natrafiono na tłuk kamienny służący, jak pisze autor, do uśmiercenia dziewczęcia, rogowy przedmiot fattezny. duży kamieó-ołtarz, na którym złożono krwawą ofiarę, wielki dół podupowy oraz pozostałości pięciu jam ze śladami palenia ognisk (znicze ofiarne?), ułożone półkoliście Znaleziskom tym towarzyszyły ślady wysięku żelaza; co łączono z działaniami magicznymi czarownika-kowala.

Choć każdemu z wymienionych odkryć przypisano określone funkcje, nie do końca został zdefiniowany ich kontekst stratygraficzny. Szczególnie odczuwa się brak danych dotyczących ich wzajemnych relacji. Nie bardzo więc wiadomo, które z tych znalezisk występowały na złożu pierwotnym, które zaś na wtórnym. Ptezemowane przez Szafrańskiego naczynia ceramiczne pochodzące z obiektu z większym stopniem prawdopodobieństwa odnieść można do okresu XI w. raz do okresu plemiennego Czaszkę dziewczynki można powiązać z funkcjonującym nieopodal tego miejsca cmentarzem wczesnośredniowiecznym (fragment zniszczonego grobu?), a kamienny ołtarz i tłuk przypominają znane po-wszechaie żarno niedcowate i rozderacz do ziarna. Jakie są zatem inne moż-kwości wytłumaczenia tego zagadkowego zespołu odkryć? Teoretycznie nie można wykluczyć, ze część spośród nich może być świadectwem bliżej nieznanych działań o charakterze symbolicznym (ofiary zakładzinowe?), inne zaś, w sposób nie do końca uprawomocniony, przypisano do tego samego kon-trfcsu

Z innymi zjawiskami sykamy się w przypadku odkryć w Radzikowie koło Płocka Chodzi tu o miejsce zwane .Gaik' (notabene przetrwale w tradycji ludowej nazwy tego rodzaju są często reminiscencją słowiańskich świętych gajów). Jest to morenowe wzgórze w farmie ściętego stożka, a w rzucie poziomym owal o średnicy 40 x 60 m Pełen kontekst odkryć pozostaje nieznany wobec brakli publikacji źródłowych. Opierać się zatem musimy na dostępnych informacjach, zamieszczanych w formie sprawozdań z badań terenowych. Badania Iwony Dąbrowskiej (1980), realizowane tu w pierwszej połowie lat

osiemdziesiątych, wykazały, że na kulminacji występują pozostałości serii zjawisk, których funkcje wiązać należałoby z działaniami o charakterze kultcrwo-religijnym. Elementy strukturalne opisanego zespołu były zróżnicowane. Należą do nich ozy owalne, duże (2,4-3,5 m) jamy, o głębokości od 0,6 do 0,8 m. Na ich dnie, wśród spalonych bierwion i kamieni, znaleziono ułamki naczyń datowane na początek VII w. oraz kości zwierzęce: w jednej z jam wystąpił też nóż żelazny. Uwagę przyciągało sztucznie nadsypane zbocze wzgórza, na którym stwierdzono występowanie aż sześciu poziomów konstrukcji drewnianych oraz trzy duże doły po słupach (0,5-0,7 m średnicy). Owe spalone konstrukcje określono jako pozostałości budowli palowej o długości 3 m i szerokości 2,6 m. Nie wyklucza się, że chodzi tu o schody lub stopnie drewniane prowadzące na szczyt. Wreszcie w południowo-zachodniej części wzgórza odsłonięto dużą jamę (5,4 x 2,2 x 2.1 m), a wokół niej pięć dołów posłupowych. Na północnej ścianie jamy zidentyfikowano wielowarstwowe. bliżej nieokreślone konstrukcje oraz palenisko. Całość opisanych odkryć uznano za lokalne miejsce kultowe. funkcjonujące w dągu całego okresu wczesnego średniowiecza . |_

Ryc. 5-5. Motoczki na Podlasiu - domniemań)-obiekt kultowy (wg D. KnanodcłaUego)

■Zastanawiające są też ostatnie odkrycia w Mol oczkach na Podlasiu (ryc. 5.5). Chodzi o obiekt o formie grodziska, usytuowany na niewielkim wzniesieniu Wśród bagien, stanowiących rozlewiska przepływającej nieopodal rzeki Nurzec. Mamy tu do czynienia z pieiśdeniowatym wałem o średnicy 35 m i zachowanej wysokości do 2 m, do którego od strony zachodniej przylega od wewnątrz wal

-/Odkrycia te nic doczekały sic dotąd pełnej publikacji, znamy je wyłącznie z drobnych prac o cłunktetze sprawozdawczym <np.: I Dąbrowska. B. Babic 1981).