P1190778

100

101

Seata męska, Jak i kobieca była przepasana pasem, ozdabianym dużymi tarcikul brązowymi. Kobiety nosiły na rękach i na ramionach bransolety l norami soniki brązowe. Spotyka alf Je czasem i a mężczyzn. Na szyjach noszono naszyjniki wykonane z pręta lub z blachy brązowej •

Szaty na piaral spinano dwuczęściowymi zapinkami brązowymi /tabl. XXI, 7-9/i które są Jednym z najbardziej charakterystycznych wytworów ośrodka nordy Jaki ego, a która na północy Europy przeżywały swój rozwój poczynając od ZI okresu epoki brązu. Jako ozdób używano też różnych guzów brązowych. Broń reprezentowana Jest w początkach opoki brązu przez krótki# /fasa Sógel/, a później przez wydłużone sztylety /faza Yohlde/1 a następnie przez nieoze albo ze sztabą do rękojeści, albo z pełną rękojeścią, zazwyczaj bogato zdobioną /tabl. XXI, 3-5/• Występuj* też noże z ramo watą rękojeścią, siekierki z podniesionymi brzegami 1 z piętką, groty włóczni, często zdobiona na tulę i. V użycie zaczynają wchodzić brązowe brzytwy /tabl. XXX, 6/ i szczypozyki.

¥ XH okrasi# epoki brązu rozpowszechniało się stopniowo w obrębie kultury nordyjakiej ciałopalenia. Początkowo spalone kośoi zmarłego składano de wnętrza drewnianej truazij lub rozsypywano w podłużnej Jamie grobowej, przygotowanej jak gdyby na przyjęcie nie spalonych zwłok* Wyposażenie najstarszych grobów ciałopalnych jest podobne jak w grobach szkieletowych. Spotykamy w ni oh głównie wyroby metalowe. Natomiast nielicznie reprezentowana jest w grobach o o ram łka. Kultura nordy Jaka charakteryzuj e się słabo rozwiniętą od strony technicznej oeraaiką, które wykazuje małą zmienność w czasie. Wśród naozyń spotyka #lę formy Jajowate, beczułko wato lub o esowatym profilu. Niektóre zaopatrzone są w ucha. Naczynia są niestarannie wykonane, zazwyczaj nie zdobiona lub niekiedy tylko oszozędnie ornamentowane dołkami palcowymi lub nakłuciami.

b* Początki epoki brązu w strefie wschodnlobaltyckiej

V początkach epoki brązu na obszarach położonych na wybrzeżach wschodniej osęśoi Morza Bałtyckiego rozwijały się w dalszym ciągu kultury aohyłkowoneolityczna związane z kręglem kultur ceramiki sznurowej osy też z kulturami ceramiki dołkowo-grzebykoweJ. Ludność zajmowała się aa ogół łowiectwem, rybactwem 1 hodowlą zwierząt. Sporady-esaie pojawiały się w tym rejonie odosobnione Importowane wyroby brązowe charakterystyczne dla wczesnego okresu epoki brązu. V II okresie taj epoki, w zachodniej ozęśol strefy wschodnlobaltyckiej wyodrębnia się grupa stanowisk rozmieszczonych na wybrzeżach Zatoki Puckiej, na Mierzei Wiślanej i na Mierzei Kurońskioj, w których wystąpiła ceramika typa Jaodkrante /Juodkrante na Mierzei Kurońsklej/• Ceramika ta zdobiona poziomymi żłobkami, liniami rytymi i doleozkaml /tabl. ttttt.

10/ wykazuje pewne podobieństwa do ceramiki kultury trzoinleoklej. Ludność użytkująca ceramikę typu Juodkrante zasiedlała bezpośrednią strefę wybrzeża Bałtyku, zajmująo się głównie łowleetwem 1 połowem ryb.

Podobny charakter mają stanowiska z obszaru Łotwy 1 Estonii, określane jako typ Lubana. Wytworzyły się one, podobni# jak i stanowiska typu Juodkrante, na podłożu o tradycjach kultury ceramiki*grze-bykowo-dołkowej zmieszanej z elementami kultury ceramiki sznurowej.

Ve wczesnej fazie epoki brązu na terenie południowej Finlandii wykształciła się kultura Klukainen /określana taż jako Ki okala/. Zajmowała ona wybrzeża południowej 1 zachodniej Finlandii 1 występowała także na wysp&oh klandzkloh. Datowana jest w przybliżeniu aa lata 1Ó00 - 1300 p.n.o. Kultura ta stanowi lokalną odmianę kultury oerami-kl dołkowo-grzebykowej, z domieszką elementów kultury ceramiki sznurowej • Ceramika to przeważnie naczynia w przybliżeniu e sowa te, o zgrubiałej krawędzi, zdobione równoległymi żłobkami poziomymi.

V U iw początkach III okresu epoki brązu na terenie Sambii wykształć i la się lokalna grupa kulturowa, znana głównie ż kurhanów, zawierających większą ilość pochówków szkieletowych. Niektóre z pochówków były wkopywane w dawniej Już usypane kurhany. V kopcach tych spotyka się koncentryczne kręgi ułożone z kamieni. Zmarli byli wyposażani w wyroby brązowe importowane albo z terenu Pomorza /duże szpile z tarczowatyml główkami/, albo z zachodnich wybrzeży Bałtyku, z terenów ob jęty oh przez kulturę nordy jaką /guzki, tarczki ozdobna, noże z ramowa tą rękojeścią/, jak też z obszarów zajętych przez wczesną fazę kultury łużyckiej /szpile uohate różnych odmian, szpile z główką ko łbowa to zgrubiałą 1 poprzecznie żłobkowaną/. Występują też wyroby brązowe uważane za produkt aiejsoowy: siekierki z podniesionymi brzegami o łopatko wato uformowanym ostrzu, toporki brązowe typu Nortycken. Wytworzenie się omawianej grupy na terania Sambii, Jak też napływ na ten teren wyrobów brązowych pochodzących z rozmaitych ośrodków związane są z rozwojem dalekosiężnego handlu bursztynem bałtyckim.

17. KULTURY MOGIŁOWE

U schyłku wczesnego 1 w początkach starszego okresu epoki brązu nastąpiły poważno przemiany kulturowe w znacznoJ części środkowej Europy. Zalany te objęły w sposób szozególnie widoczny tereny położone w dorzeozu Dunaju. Załamała się wówczas kultura uuietyoka, a podobny los spotkał też cały szereg lokalnych kultur, zwłaszcza zgrupowany oh w dorzeczu środkowego Dunaju. Uległy wówczas zniszoceniu,