P1190851

2t»7

tary, kiedy pojawiają ilf tan lateńskie bransolety lapotyoMM od kultury oeltyoklej.

d. Kaltura diatowska

łłft ttmML położonych V zachodniej ozęści dorzecza Wołgi, pomię-4mj Welgą % Oką, nad mąką Moskwą i nad górną KLażmą, w okolicach Mo* iksy, Kolony, Sierpoohowa i Kalinina rozwijała alf kultura diakońska. V Hamaka północno-zachodnim stanowiska taj kultury lob o zbliżonym ekaraktim sięgały nad jasiora Ladoga i Onega, a nawet at po wybrzeża Zatoki Fińskiej, natomiast ku południowemu wschodowi stanowiska sięgały ad po Wołgę w okolio&oh Saratowa i Kazania. Na północ od zasięgu kultury dl akowskiej rozwijała się pokrewna Jej kul tors pótnokargopolaka. Kulturę diakowską datuje alf począwszy od T3H wloką p.n.e. ad po YX • TZZ wiek n.e. ¥ jej rozwoju wydziela sit cztery fasy, z których najstarsza obejmuje orientacyjnie okres od rm do XT wloku p.n.e.

QU fasy najstarszej typowa jest ceramika, głównie formy garnkowe te e powierzchni zewnętrznej chropowmconej lekko miotełką /tsw. ceramika sletczata/ lub o powierzchni silnie óhropowaoonej kreskami /tsw. oamaika aztrychowana/. Spotyka się ted naczynia o wygładzonej powierzchni. Wśród naczyń występują okazy o bardzo archaicznym wyglądzie, z ornamentem dołkowym. Wyrobów metalowych Jest tu bardzo mało. Yleoo więcej wyrobów metalowych, brązowych i żelaznych pojawiło się pod koniec najstarszej fazy. Produkcja żelaza rozwinęła etę silniej dopiero w młodszych fazach. Silnie natomiast był rozwinięty przemysł kościany. Liczne są kościana groty strzał, między innymi z rozdwojony* trzonkiem, wielozęba* harpuny, kościane sprzączki. Występują toż charakterystyczna dla kultury diskowakiej ciężarki gliniane.

Ludność w znacznym stopniu zajmowała się hodowlą i łowiectwem; ■aisjama znaczenia miała uprawa ziemi. V osiedlach spotyka się dużo kośel zwierzęcych, główni# zwierząt hodowanych, w tym także konia.

Ve wczesnej fazie kultury diskowakiej powstawały osiedla obronne, która są charakterystyczne dla całego okresu rozwoju tej kultury. Osiedle te zakładano najczęściej na cyplach wysuniętych w dolinę rzeki. Nasadę cypla odcinano za pomocą pasma umocnień i rowu. Wśród grodów woessnej fazy spotyka się umocnienia w postaci, płotów-częstokolów drewnianych, lub też funkcję obronną pełniły tylne ściany wielo izbo-wyoh domów, które stały na krawędzi osiedla. V obrębie osady znajdowały się dalsza wiało izbowa domy słupowo, małe domostwa o konatrukoji zrębowej i kolista ziemianki z paleniskami w centrum. Nie są znane cmentarzyska. Być może, ludność stosowała taką formę obrządku pogrzebowego, po którym nie zachowały się ślady uchwytne za pomocą metod areheolegieznyoh.

e. Kultura gorodecka

Pokrewna diskowakiej Jest kultura gorodecka, która sejmowała tereny w środkowym dorzeczu Oki 1 część zachodniego Powołża. Obydwie kultury uważa się na związane z ludnością, które dala poozątek ludom ugrofińskim strefy Powołża. Kulturę gorodeoką datuje się pooząwszy od VTU — VX wieku p.n.e. aż po XV - V wiek n.e. Ludność zamieszkiwała osiedla otwarte 1 gródki z wewnętrzną zabudową. Charakterystyczna jest ceramika o formach Jajowatych 1 workowatych, o powierzchni pokrytej odciekami pleolonki lub obmacywaniem wykonanym ostrą miotełką. Spotyka się też rzędy dziurek poniżej krawędzi naozyń.

f. Kultura tinanińaka

Kultura ananińaka /łnanino/ rozwijała się na terenie dorzecza środkowej Wołgi, Kamy, Białej 1 Wiatki, na podłożu kultury nadkszsń-sklej. Datowana Jest na VIII - HI stuleoia p.n.e. Wyróżnia się w jej rozwoju fazę starszą /VHI - VI wiek/ i fasę właściwą /V - HI wiek p.n.e./. Ludność zajmowała się głównie hodowlą zwierząt. V osiedlach spotyka się duże ilości kości zwierząt domowych, głównie koni, bydła rogatego, a także świń i owioo. Oprócz hodowli pewne znaczenie miały też myśliwatwo, rybactwo, a także uprawa ziemi. Obok osiedli otwartych ludność budowała grody obwarowane walami 1 rowami. V obrębie osiedli występują ziemianki oraz pozostałości domostw wlelkorodzinny oh.

W fazie starszej miał miej sos rozwój kultury ananlńskiej nawiązujący do tradyoji kultury strefy leśnej. Od końca VI wieko wzrosły kontakty z ladom! strefy stepowej, zwłeszoza ze Scytami. Okres największego rozwoju kultury ananlńskiej nastąpił w V - III atuleolaoh p.n.e. V tym też czasie nastąpił rozwój rolnictwa, które objęło tereny położone nad Kamą i Wiatką, a także dalecy rozwój hodowli,

V kulturze ananlńskiej rozwinęła się na dużą skalę metalurgia brązowa, bazuj ąoa na miejscowy oh, orał ak ich złożach rud. W miarę nasilania się kontaktów z kulturą scytyjską rozwinęła się tsż na dużą skałę metalurgia żelazna. Obfitość rud metali i rozwój wytwórczośoi metalur-gioznej doprowadziły do utworzenia się oryginalnego stylu w produkcji i zdobnictwie wyrobów me talowy oh, zwłaszcza brązowych. Jako motywów zdobni ozy ch używano stylizowanych postaci zwierzęcych. Wyroby metalowe z ośrodka ananińsklego rozchodziły się daleko w kierunku zachodnim i pó Ino ono-zachodnim, aż po wybrzeża Morza Białego, po pólnooną Finlandię, Szwooję, a nawet Norwegię. Skupienia wyrobów ananlńskloh stwierdza się w południowej Finlandii nad Zatoką Fińską i nad Zatoką Botnicką. w roby te przenikały toż na południa w dorzeoze Donu i Dniepru, aż po wybrzeża Morza Azowakiego 1 Czarnego. V kierunku